Landkreis Zamosc
| powiat | |
| 1939–1944 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Dystrykt | |
| Siedziba | |
| Powierzchnia |
2703 km² |
| Populacja (1943) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
81,3 |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
| Liczba gmin |
29 (w tym 3 miasta) |
| Liczba wsi (gromad) |
333 |
Położenie na mapie GG | |
.svg.png){kind=small}
Powiat Zamosc (niem. Landkreis Zamosc, Kreishauptmannschaft Zamosc, pol. powiat zamojski) – jednostka podziału administracyjnego Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, wchodząca w skład dystryktu lubelskiego. Siedziba powiatu znajdowała się w Zamościu.
Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę obszar II Rzeczypospolitej przedzieliła Linia Mołotowa. Na części terenów II RP okupowanych wojskowo przez III Rzeszę (a więc tej, która nie została anektowana bezpośrednio przez Niemców), na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października 1939 (z mocą obowiązującą od 26 października 1939), utworzono jednostkę administracyjno-terytorialną o nazwie Generalne Gubernatorstwo[1]. Generalne Gubernatorstwo podzielone na cztery dystrykty, a te z kolei były podzielone na powiaty, gminy zbiorowe i wsie (właściwie dawne polskie gromady)[2].
Jednym z powiatów dystryktu lubelskiego był Landkreis Zamosc. Objął on początkowo tylko obszary należące przed wojną do powiatu zamojskiego w województwie lubelskim: miasta Zamość i Szczebrzeszyn oraz gminy Krasnobród, Łabunie, Mokre, Nielisz, Nowa Osada, Radecznica, Skierbieszów, Stary Zamość, Suchowola, Sułów, Tereszpol, Wysokie i Zwierzyniec[3].
29 kwietnia 1940 zmieniono podział dystryktu lubelskiego znosząc Landkreis Tomaschow-Lubelski, którego obszar podzielono między Landkreis Zamosc i Landkreis Hrubieszów[4]. Większa część Landkreis Tomaschow-Lubelski przypadła Landkreisowi Zamosc, i obejmowała[3]:
- prawie cały obszar przedwojennego powiatu tomaszowskiego z woj. lubelskiego – miasto Tomaszów Lubelski oraz gminy Jarczów, Komarów, Kotlice, Krynice, Łaszczów, Majdan Górny, Majdan Sopocki, Pasieki, Rachanie, Tarnawatka i Tyszowce[5],
- fragment powiatu lubaczowskiego z woj. lwowskiego – miasto Cieszanów, gminy Narol Miasto i Płazów, połowę gminy Lipsko (gromady Lipsko, Kadłubiska i Narol Wieś oraz część Łówczy o nazwie Wola) oraz połowę gminy Cieszanów (gromady Lubliniec Nowy, Lubliniec Stary i Niemstów),
- fragment powiatu rawskiego z woj. lwowskiego – gminę Bełżec[6].
Równocześnie zachodnią część Landkreis Zamosc włączono do Landkreis Bilgoraj – miasto Szczebrzeszyn oraz gminy Radecznica, Tereszpol i Zwierzyniec[3]. Po zmianie tej Landkreis Zamosc obejmował 3 miasta (Zamość, Cieszanów, i Tomaszów Lubelski) i 26 gmin zbiorowych, podzielonych na 333 wsie (gromady)[2].
Wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941, hitlerowcy okupowali całość radzieckiego obwodu lwowskiego, włączając go do Generalnego Gubernatorstwa. Mimo że terytoria przedwojennych powiatów lubaczowskiego i rawskiego znalazły się teraz pod jedną administracją niemiecką, okupanci nie zdecydowali się na połączenie obszarów w granicach Landkreis Zamosc z nowo zdobytymi obszarami, tworząc dla nich Landkreis Rawa Ruska w nowym dystrykcie Galicja[2].
Między marcem 1943 a czerwcem 1943 na terenie Landkreis Zamosc naziści operowali obóz zagłady w Bełżcu[7]. W czerwcu 1940 w Rotundzie Zamojskiej Niemcy utworzyli przejściowy obóz dla ludności aresztowanej w ramach niemieckiej Akcji AB Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej (Außerordentliche Befriedungsaktion)[8].
Landkreis Zamosc funkcjonował do 25 lipca 1944[9]. 22 sierpnia 1944 przywrócono powiat zamojski o przedwojennych granicach w nowym województwie lubelskim[10], natomiast południowe gminy i gromady "galicyjskie" powróciły do powiatu lubaczowskiego w resztkowym województwie lwowskim[11], gdzie pozostały aż do utworzenia na tym obszarze województwa rzeszowskiego z dniem 18 sierpnia 1945[12]; jedynie gminę Bełżec włączono do reaktywowanego powiatu tomaszowskiego w województwie lubelskim[13].
Miejscowości
Lista największych miejscowości w Landkreis Zamosc w 1943 roku[2]:
Przypisy
- ↑ Verordnungsblatt des Generalgouverneurs für die Besetzten Polnischen Gebiete = Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla Okupowanych Polskich Obszarów / hrsg. vom Amt des Generalgouverneurs. 1939, Nr 1 (26 October) - Nr 15 (31 Dezember)
- 1 2 3 4 Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- 1 2 3 Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).
- ↑ Frykowski, J. A. (2013). Z dziejów powiatu tomaszowskiego i jego roli w strukturze ochrony granic państwa. Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL, 8(1), 81-95.
- ↑ Gminy Telatyn i Poturzyn włączono do Landkreis Hrubieszów
- ↑ Drugi fragment powiatu rawskiego, który w 1939 roku wszedł w skład Landkreis Tomaschow-Lubelski – gmina Tarnoszyn wraz z północną część miasta Uhnów z Zastawiem – włączono do Landkreis Hrubieszów
- ↑ Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1. (ang.).
- ↑ Maria Rzeźniak, Rotunda Zamojska. Przewodnik, Justyna Kowalska (tłum.), Zamość: Muzeum Zamojskie, 2007, s. 37, ISBN 978-83-60893-04-3, ISBN 978-83-7270-546-4, OCLC 233479392.
- ↑ 25 lipca 1944 – data zajęcia Lublina przez Armię Czerwoną.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.
Bibliografia
- Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG. 1943. Burgverlag Krakau.
- Frykowski, J. A. (2013). Z dziejów powiatu tomaszowskiego i jego roli w strukturze ochrony granic państwa. Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL, 8(1), 81-95.
- Czesław Madajczyk, Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961.
- Czesław Madajczyk, Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970.
| Miasta na prawach powiatu | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Powiaty |
|