Nastawnia (kolejnictwo)

Nastawnia – w pojęciu ogólnym: budynek lub pomieszczenie wyposażone w urządzenia do zdalnego sterowania pracą stacji kolejowej^[1]; na sieci PKP PLK: posterunek techniczny nastawczy wyposażony w urządzenia nastawcze (nastawnice^[2]) z funkcją zależności sygnałów na sygnalizatorach od położenia zwrotnic oraz urządzenia blokowe i łączności^[3].

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych warunków prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji organizację pracy i sposób postępowania pracowników posterunków technicznych (m.in. nastawni) określa zarządca infrastruktury w przepisach wewnętrznych^[4].

Część stacji kolejowej lub posterunku odgałęźnego, której urządzenia (rozjazdy, semafory) są sterowane z danej nastawnicy, nazywa się okręgiem nastawczym^[3].

Podział nastawni pod względem funkcji w ruchu kolejowym^[3]:

• nastawnia dysponująca – posterunek nastawczy, wyposażony w urządzenia dysponowania semaforami w obrębie całej stacji lub w przydzielonym okręgu nastawczym. Jeżeli nastawnia dysponująca wyposażona jest w urządzenia zdalnego sterowania innymi posterunkami ruchu, to nazywamy ją nastawnią zdalnego sterowania. Jeżeli nastawnia zdalnego sterowania wyposażona jest w urządzenia umożliwiające szeroką integrację i automatyzację działania systemów sterowania ruchem kolejowym w jednym lub kilku okręgach zdalnego sterowania, to nazywamy ją Lokalnym Centrum Sterowania (LCS)^[5]

• 

  nastawnia wykonawcza – posterunek nastawczy wyposażany w urządzenia sterowania ruchem kolejowym we własnym okręgu nastawczym który nastawia sygnały na semaforach na polecenie dyżurnego ruchu. Nastawnia wykonawcza jest podporządkowana nastawni dysponującej^[5].
• nastawnia manewrowa – posterunek nastawczy który nastawia zwrotnice i sygnalizatory dla jazd manewrowych. Nastawnia obsługująca zwrotnice w rejonie górki rozrządowej nazywana jest nastawnią rozrządową.

Na nastawni dysponującej osobą prowadzącą ruch pociągu jest dyżurny ruchu dysponujący. Na nastawni zdalnego sterowania osobą prowadzącą ruch jest dyżurny ruchu odcinkowy. Oprócz niego na nastawni mogą pracować również inni pracownicy bezpośrednio zaangażowani w ruch kolejowy: dyżurny ruchu pomocniczy, nastawniczy, zwrotniczy^[6].

Nazwa nastawni dysponującej jest skrótem nazwy stacji, na której się znajduje. W przypadku większej liczby nastawni do skrótu nazwy dodawane są kolejne litery alfabetu. Nastawnię wykonawczą oznacza się symbolem nadrzędnej nastawni dysponującej, uzupełnionym o cyfrę 1, w przypadku większej ilości nastawni wykonawczych każda z nich otrzymuje jako wyróżnik kolejną cyfrę (2, 3, itd.). Jeżeli na stacji znajduje się kilka nastawni dysponujących posiadających podległe nastawnie wykonawcze, oznaczenia nastawni wykonawczych są jedno- i dwucyfrowe i są nadawane w taki sposób, by nastawnie wykonawcze na tej samej stacji nie posiadały takiego samego wyróżnika cyfrowego. W tym przypadku najczęściej każda nastawnia dysponująca ma przydzielony pełny zakres dziesiątek (1 – 9, 11 – 19, 21 – 29, itd.), z których to zakresów oznacza się kolejne podległe nastawnie wykonawcze.

• 
  Jedno pomieszczenie nastawni zabytkowego grzybka (1965) na stacji Warszawa Zachodnia mieściło dawniej trzy nastawnice - okręgi nastawcze dysponujące WZP, WZD i WZS^[7]
• 
  Zlikwidowana nastawnia na stacji Chorzów Miasto.
• 
  Budynek w którym znajduje się nastawnia Lokalnego Centrum Sterowania Pomorskiej Kolei Metropolitarnej
• 
  W jednym budynku może znajdować się więcej niż jedna nastawnia. Pomieszczenia mogą być na innych piętrach (np. Lublin Tatary LTB i LT11^[8]). Zdjęcie ilustracyjne nastawni w Chemnitz.
• 
  Nowoczesna nastawnia została dobudowana w latach 60. XX wieku do XIX wiecznego dworca kolejowego Paris Saint Lazare.

• Dróżnik przejazdowy
• Lokalne Centrum Sterowania
• posterunek techniczny

• Bronisław Gajda: Technika ruchu kolejowego cz. I: Prowadzenie ruchu pociągów. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985. ISBN 83-206-0290-4. Brak numerów stron w książce