Pędruś chwastowiec
| Holotrichapion aethiops | |||||
| (Herbst, 1797) | |||||
_aethiops_(illustration_from_Fowler).jpg) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina |
Apioninae | ||||
| Nadplemię |
Apionitae | ||||
| Plemię |
Apionini/Oxystomatini | ||||
| Podplemię |
Oxystomatina | ||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj | |||||
| Gatunek |
Holotrichapion (Legaricapion) aethiops | ||||
| |||||
Pędruś chwastowiec[1] (Holotrichapion aethiops) – gatunek chrząszcza z rodziny pędrusiowatych i podrodziny Apioninae. Zamieszkuje Europę, zachód Azji i zachód Afryki Północnej. Żeruje na wykach.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1797 roku przez Johanna F.W. Herbsta pod nazwą Apion aethiops[2]. W połowie XX wieku klasyfikowany był w podrodzaju nominatywnym rodzaju Apion[3]. W 1990 roku Jean-Marie Ehret wyznaczył go gatunkiem typowym nowego podrodzaju Legaricapion w obrębie rodzaju Holotrichapion[4][5].
Morfologia
Chrząszcz o ciele długości od 1,9[3][6] do 2,7 mm. Ubarwienie ma czarne z ciemnoniebieskimi do czarniawych[6], słabo połyskującymi pokrywami[3].
Wąska głowa[3] ma wydłużone[7], słabo wysklepione i nieznacznie poza jej obrys wystające oczy[3], zatarte i nie przekraczające przednich ich krawędzi kile podoczne, co najwyżej niewyraźnie punktowane ciemię oraz pozbawioną poprzecznej listewki gulę[7]. O niemal połowę od podstawy ryjka węższe czoło[3] ma niepunktowane i nagie rowki środkowe oraz punktowane i owłosione rowki po bokach[7]; punktowanie na czole jest drobne i nieregularne[3]. Ryjek jest ku przodowi nieco zwężony, nieposzerzony przy nasadach czułków[6]. U samca jest on krótszy niż głowa i przedplecze mierzone razem, niemal walcowaty, bardzo nieznacznie zakrzywiony, aż po wierzchołek matowy wskutek drobnego i gęstego punktowania. U samicy ryjek jest tak długi jak głowa i przedplecze razem wzięte, na krótkim odcinku nasadowym ku przodowi lekko zwężony i dalej już prawie po szczyt walcowaty, zakrzywiony mocniej niż u płci przeciwnej, całkowicie matowy w części tylnej, a w części wierzchołkowej mimo drobnego i gęstego punktowania lekko połyskujący[3].
Przedplecze zazwyczaj jest tak szerokie jak długie, rzadko trochę szersze niż dłuższe[3][6], w zarysie prawie kwadratowe[3], o bokach równoległych[6] lub nieznacznie zaokrąglonych[3] i ku przodowi zbieżnych. Powierzchnię ma przeciętnie gęsto, skąpiej niż u H. gracilicolle pokrytą punktami[6], które to są dość grube[3][6] i płytkie[3]. W tyle przedplecza bruzda środkowa jest co najwyżej śladowo obecna. Wymiary przedplecza w stosunku do pokryw są większe niż u H. gracilicolle[6]. Mała, trójkątna tarczka ma pozbawioną punktów powierzchnię. Pokrywy są w zarysie owalne[7] i mocno ku tyłowi rozszerzone[3], silnie sklepione[3][6], pękate[6]. Międzyrzędy są szerokie i zazwyczaj płaskie[3]. Na szczycie pokrywy rząd trzeci łączy się z ósmym. Na każdej pokrywie wyrastają dwie szczecinki wyspecjalizowane, jedna w tylnej ⅓ międzyrzędu siódmego, a druga na końcu międzyrzędu dziewiątego[7]. Odnóża są chude[3], o smuklejszych niż u pędrusia lucernowca czy H. gracilicolle stopach[6].
Ekologia i występowanie
Owad rozmieszczony od nizin po niższe położenia w górach[8]. Zasiedla łąki, pola, ugory, stanowiska ruderalne, przydroża, zarośla i prześwietlone lasy[8][1]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są monofagicznymi fitofagami bobowatych z rodzaju wyka. Stwierdzono ich żerowanie na wykach: płotowej, ptasiej, siewnej, wąskolistnej i Vicia pyrenaica[8][9]. Endofagiczne larwy przechodzą rozwój wewnątrz pędów, prowadząc do formowania się na nich nieznacznych nabrzmiałości o wymiarach około 2 x 7 mm, w których to następuje również ich przepoczwarczenie[9]. Aktywne osobniki dorosłe obserwuje się od kwietnia do września[6]. Często widywane są podczas wygrzewania się na elewacjach budynków i murach[1].
Gatunek palearktyczny, w Europie znany z Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Grecji oraz europejskich części Rosji[2], w Afryce Północnej z Maroka, Algierii i Tunezji, a w Azji z syberyjskiej części Rosji, Gruzji, Azerbejdżanu i Syrii[2]. W Europie Środkowej[6], w tym w Polsce jest owadem pospolitym[8].
Przypisy
- 1 2 3 Holotrichapion aethiops – Pędruś chwastowiec. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2025-01-16].
- 1 2 3 Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 7. Curculionoidea I, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2011, s. 168, ISBN 978-87-88757-93-4.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Stanisław Smreczyński: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 98a Ryjkowce – Curculionidae. Wstęp i podrodzina Apioninae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1965.
- ↑ Jean-Marie Ehret. Les Apions de France. Clés d'identification commentées (Coleoptera Curculionidae Apioninae). „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”. 59 (7), s. 209-292 (257), 1990.
- ↑ M.A. Alonso-Zarazaga, C.H.C. Lyal: A world catalogue of families and genera of Curculionoidea (Insecta: Coleoptera) (excepting Scolytidae and Platypodidae). Barcelona: Entomopraxis, 1999, s. 59.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Gattung Holotrichapion Györffy. [w:] Käfer Europas [on-line]. [dostęp 2025-01-15].
- 1 2 3 4 5 Miguel Ángel Alonso-Zarazaga. Revision of the supraspecific taxa in the Palaearctic Apionidae Schoenherr, 1823 (Coleoptera, Curculionoidea). 2. Subfamily Apioninae Schoenherr, 1823: introduction, keys and descriptions. „Graellsia”. 46, s. 19-156, 1990.
- 1 2 3 4 B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Ryjkowcowate prócz ryjkowców – Curculionioidea prócz Curculionidae. „Katalog Fauny Polski”. 23 (18), 1992.
- 1 2 W.N. Ellis: Holotrichapion aethiops (Herbst, 1797). [w:] Plant Parasites of Europe [on-line]. [dostęp 2025-01-15].