Piracetam

Piracetam

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 2-(2-oksopirolidyn-1-ylo)acetamid Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. piracetamum inne amid kwasu pirolidyn-2-onooctowego
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C6H10N2O2
Masa molowa	142,16 g/mol
Wygląd	biały lub prawie biały proszek
Identyfikacja
Numer CAS	7491-74-9
PubChem	4843
DrugBank	DB09210
SMILES O=C1CCCN1CC(N)=O
InChI InChI=1S/C6H10N2O2/c7-5(9)4-8-3-1-2-6(8)10/h1-4H2,(H2,7,9) InChIKey GMZVRMREEHBGGF-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Temperatura topnienia 152 °C[1] Temperatura rozkładu rozkłada się przed osiągnięciem punktu wrzenia[1]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS[2]. Numer RTECS UX9660500 Dawka śmiertelna LD50 2000 mg/kg (mysz, drogą pokarmową)[2]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N06BX03
Farmakokinetyka Działanie nootropowe Biodostępność ok. 100% (doustnie), 100% (dożylnie) Okres półtrwania 4–8 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek ok. 15% Wydalanie z moczem w postaci niezmienionej
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, dożylnie Objętość dystrybucji ok. 0,6 l/kg m.c.

Piracetam – organiczny związek chemiczny, pochodna 2-pirolidonu, stosowany jako lek nootropowy.

Mechanizm działania piracetamu nie jest do końca wyjaśniony. Prawdopodobnie działa poprzez wpływ na przemiany energetyczne w komórkach ośrodkowego układu nerwowego (OUN), zwiększa wykorzystanie tlenu i glukozy oraz poprawia ukrwienie mózgu zmniejszając lepkość krwi oraz usprawniając mikrokrążenie bez poszerzania naczyń ani zmiany ciśnienia krwi^[3]. W wyniku tego ułatwia syntezę związków wysokoenergetycznych i zwiększenie rezerwy energetycznej. Między innymi poprzez usprawnienie syntezy neuroprzekaźników piracetam poprawia metabolizm neuronów ośrodkowego układu nerwowego. To działanie jest szczególnie widoczne w stanach zmniejszonej aktywności OUN. Skutkuje to usprawnieniem zapamiętywania i przypominania, koncentracji uwagi oraz poprawą sprawności psychofizycznej. Wykazano, że u chorych na niedokrwistość sierpowatokomórkową piracetam wpływa korzystnie na elastyczność błony komórkowej erytrocytów, zmniejsza lepkość krwi i zapobiega zlepianiu się krwinek czerwonych.

Nie powoduje uzależnienia fizycznego.

Piracetam jest stosowany w leczeniu:

• zaburzeń procesów poznawczych w zespołach otępiennych z wyłączeniem choroby Alzheimera
• mioklonii pochodzenia korowego
• zawrotów głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego
• zaburzeń dyslektycznych jednocześnie z terapią logopedyczną
• ADHD^[4].

• nadwrażliwość na piracetam i inne pochodne pirolidonu
• krwawienie śródmózgowe
• schyłkowa niewydolność nerek
• pląsawica Huntingtona.

1. Ze względu na wpływ piracetamu na agregację płytek krwi należy zachować ostrożność stosując u osób z zaburzeniem hemostazy i czynności nerek.
2. Nie należy nagle odstawiać leku u chorych z mioklonią, by nie dopuścić do nagłego nawrotu objawów lub drgawek uogólnionych.
3. Niektóre preparaty dostępne na polskim rynku w postaci tabletek^[5] zawierają laktozę – pacjenci z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (czyli nietolerancją laktozy) lub zespołem złego wchłaniania glukozy–galaktozy nie powinni stosować tych leków.
4. Nie należy stosować piracetamu w ciąży, chyba że istnieją wyraźne wskazania, ponieważ lek przenika przez barierę łożyskową i do mleka kobiecego. Unikać stosowania w okresie karmienia piersią.
5. Preparaty dostępne na polskim rynku w postaci roztworu doustnego^[5] zawierają nipaginy. Są to środki konserwujące, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Zawierają również glicerol, który może powodować ból brzucha i biegunkę.
6. Niektóre preparaty w postaci roztworu doustnego oraz tabletek^[5] zawierają sód, co należy wziąć pod uwagę w przypadku stosowania leku u pacjentów będących na diecie niskosodowej.
7. Preparat występujący w postaci granulatu do sporządzania roztworu doustnego^[5] zawiera mannitol, który może mieć działanie lekko przeczyszczające oraz aspartam, który może być szkodliwy dla pacjentów z fenyloketonurią, gdyż jest źródłem fenyloalaniny.
8. Piracetam może niekorzystnie wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn^[6].

Może nasilać działanie amfetaminy, jej pochodnych (MDMA i MDA) oraz niektórych analeptyków^[7][8].

• hiperkinezja, nerwowość
• zwiększenie masy ciała
• senność, depresja, astenia.

Dawkę piracetamu ustala lekarz w zależności od stanu klinicznego chorego.

Zaburzenia czynności poznawczych: stosuje się maksymalną dawkę dobową 2,4 g, podzieloną na 2–3 dawki w ciągu dnia.

Mioklonia pochodzenia korowego: leczenie rozpoczyna się od dawki 7,2 g na dobę, zwiększając co 3–4 dni o 4,8 g na dobę do dawki maksymalnej 24 g/dobę dzielonej na 2 lub 3 dawki^[9].

Zaburzenia dyslektyczne: dawka wynosi 3,2 g/dobę w dwóch dawkach podzielonych.

Zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego: leczenie prowadzi się, podając 2,4 g na dobę w 3 dawkach podzielonych przez 8 tygodni.

Ostatniej nie podaje się w godzinach wieczornych, ponieważ mogą wystąpić problemy z zasypianiem. Tabletek nie należy rozgryzać.

Odnotowano jeden przypadek biegunki krwawej i bólów brzucha u pacjenta, który zażył doustnie 75 gramów piracetamu^[6]. W ostrym, znacznym przedawkowaniu należy opróżnić żołądek, stosując płukanie żołądka lub wywołując wymioty. Nie istnieje swoista odtrutka w przypadku przedawkowania piracetamu. Leczenie przedawkowania jest objawowe i może polegać na wykonaniu hemodializy.

W Polsce jest dopuszczony do obrotu (stan na wrzesień 2024) w postaci preparatów prostych: Biotropil, Lucetam, MemoniQ, Memotropil, Nootropil, Piracetam Espefa, Piracetam Polpharma, Recodium^[10]. W przeszłości dostępny był również pod nazwami handlowymi: Piracetam Medana, Piracetam Mylan, Piracetamum 123ratio^[5].

Piracetam w wielu krajach dostępny jest bez recepty, natomiast w Polsce tylko z przepisu lekarza lub w lecznictwie zamkniętym^[5].

• Pharmindex. Kompendium leków, Warszawa: CMP Medica Poland, 2012, s. 1295, ISBN 978-83-62078-04-2 .