Plesiothele fentoni
| Plesiothele fentoni[1] | |||
| (Hickman, 1936) | |||
_(50162301188).jpg) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Plesiothele | ||
| Gatunek |
Plesiothele fentoni | ||
| Synonimy | |||
| |||
Plesiothele fentoni – gatunek pająka z infrarzędu ptaszników i rodziny Hexathelidae, jedyny z monotypowego rodzaju Plesiothele. Jest endemitem australijskiej Tasmanii.
Taksonomia i ewolucja
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1936 roku przez Vernona Victora Hickmana na łamach „Papers and Proceedings of the Royal Society of Tasmania” pod nazwą Hexathele fentoni[3][4]. Jako miejsce typowe wskazano okolicę południowego brzegu Lake Fenton na Tasmanii[3]. W 1978 roku Robert J. Raven umieścił ten gatunek jako jedyny w nowym rodzaju Plesiothele[5].
W 1980 roku Raven wyróżnił dla tegoż rodzaju nową, monotypową podrodzinę Plesiothelinae[6]. Wyniki filogenetycznych analiz molekularnych Marshala Hedina i innych z 2018 roku wskazały jednak na zajmowanie przez Plesiothele pozycji siostrzanej dla kladu tworzonego przez rodzaje Teranodes, Paraemboliodes i Bymainiella. Z kolei te cztery rodzaje tworzyć mają klad siostrzany dla Hexathele. W związku z tym z wyróżniania Plesiothelinae zrezygnowano, synonimizując je z Hexathelidae[2].
Morfologia
Pająk średnich rozmiarów[5]. Holotypowy samiec ma ciało długości 11 mm przy prosomie długości 5,2 mm, a allotypowa samica ma ciało długości 15 mm przy prosomie długości 7 mm[3].
Prosoma
Zarys karapaksu jest jajowaty ze ściętym przodem i wcięciem na krawędzi tylnej, jego powierzchnia naga z kilkoma czarnymi szczecinkami w części głowowej i na bocznych brzegach[3][5], a ubarwienie kasztanowobrązowe[3]. Część głowowa u samca jest niska i wydłużona, u samicy wysklepiona i krótka[5]. Oczy umieszczone są na niskim wzgórku[3][5] w grupce prawie dwukrotnie szerszej niż dłuższej[3]. Oczy par środkowych rozmieszczone są na planie najszerszego z tyłu, ale nawet na przedzie szerszego niż dłuższego trapezu[5]. Jamka karapaksu jest poprzeczna, prosta do nieco ku przodowi odgiętej, u samic czasem zaopatrzona w szczecinki[3][5]. Promieniście rozchodzące się rowki są dobrze widoczne. Nadustek jest niski, co najwyżej nieco wyższy niż połowa średnicy oczu przednio-środkowych[3].
Szczękoczułki samca są ciemnobrązowe, samicy prawie czarne[3], u obu płci z wierzchu porośnięte czarnymi szczecinkami[3][5], pozbawione rastellum[3]. Bruzda ma na przedniej krawędzi kilka zębów, na tylnej natomiast obecna jest tylko skopula, zębów brak[3][5]. Nieliczne małe ząbki leżą w nasadowej części dna bruzdy[5]. Pazury jadowe są długie, chude, zakrzywione i zaostrzone[3].
Sklepiona[3], szersza niż dłuższa warga dolna uzbrojona jest w przednich kątach w do trzydziestu kuspuli. Czworokątne, dłuższe niż szersze szczęki mają do pięćdziesięciu kuspuli[3][5]. Sternum jest jasnobrązowe, gęsto porośnięte czarnymi szczecinkami[3], dłuższe niż szersze lub tak szerokie jak długie, tarczowate, od wargi dolnej oddzielone na przedzie wąską bruzdą, w tyle tępo wyciągnięte między biodra, zaopatrzone w trzy pary przykrawędziowych sigilla, a których przedniej pary są małe i okrągłe, a tylnej pary są największe i owalne[3][5].
Odnóża są jasnobrązowe z czarnymi włoskami i szczecinkami[3]. Najkrótsza jest ich para trzecia[3][5], najdłuższa czwarta, czasem ex aequo z pierwszą[3]. Trzecia para jest najobficiej uzbrojona w najgrubsze kolce, co widać zwłaszcza na nadstopiach. Trichobotria tworzą jeden prosty szereg na nadstopiach i stopach, przy czym na tych ostatnich jest ich mniej. Na stopach przedniej pary kolce są nieliczne lub brak ich w ogóle[5]. Pazurki górne mają po jednym ukośnym szeregu od 7 do 8 ząbków[3], natomiast pazurek dolny jest nieuzbrojony[3][5]. U samca goleń pierwszej pary jest pozbawiona apofizy czy ostrogi, natomiast silnie uzbrojona w kolce w części odsiebno-brzusznej[5] oraz w liczne grube szczeciny w części nabrzmiałej, zaś nadstopie tejże pary jest ściemniałe[3] i ostro zakrzywione w części nasadowej[3][5].
Opistosoma
Opistosoma (odwłok) jest brązowa lub żółtawobrązowa, na przedzie i z wierzchu porośnięta czarnymi szczecinkami, a po bokach i na spodzie czarnym owłosieniem. Na wierzchu owłosienie tworzący pośrodkowy, zwężający się ku tyłowi czarny pas, po bokach którego leży sześć ukośnych pasków szarawoczarnych; na środku spodu opistosomy znajduje się szarawa łatka. Występują trzy pary żółtawobrązowych, czarno owłosionych kądziołków przędnych[3]. Kądziołki tylno-boczne mają wyraźne nibyczłonowanie po stronie tylno-bocznej pierwszego członu. Kądziołki przednio-boczne są duże, wyraźnie większe od tylno-środkowych, dwuczłonowe[5] z członem wierzchołkowym wysklepionym[5][6] i opatrzonym koroną licznych gruczołów przędnych[5].
Narządy kopulacyjne
Nogogłaszczki są jasnobrązowe, porośnięte czarnymi włoskami i szczecinkami, u samicy z sześciozębnym pazurkiem[3]. U samca nogogłaszczki mają część dosiebną goleni nabrzmiałą i zaopatrzoną w liczne, grube szczecinki[5], bulbus gruszkowaty[3][6], a embolus krótki, skręcony i lancetowaty[3][5][6]. Apofiza paraemboliczna nie występuje[5].
Genitalia samicy zawierają dwie jednopłatowe spermateki[5].
Ekologia i występowanie
Pająk endemiczny dla Tasmanii, znany ze stanowisk na wybrzeżach jezior Fenton i Pedder oraz przy pobliskiej temu drugiemu Scotts Peak Dam[3][5]. Zasiedla omszone skarpy porośnięte lasem liściastym tworzonym głównie przez Nothofagus gunnii i Richea pandanifolia[3]. Żyje w prostej konstrukcji, wyściełanych przędzą, dochodzących do 5 cm głębokości norkach z pozbawionym wieczka wylotem o średnicy około 1 cm[3][7].
Ustawą z 1995 roku zaklasyfikowany jako gatunek zagrożony. Głównym problemem jest w tym przypadku utrata siedlisk związana z rozwojem infrastruktury turystycznej, jak również utrzymaniem tej obecnej. Jeżeli zasięg gatunku jest szerszy, to zagrażać mu mogą w innych rejonach leśne prace gospodarcze[7].
Przypisy
- ↑ Plesiothele fentoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 Marshal Hedin, Shahan Derkarabetian, Martín J. Ramírez, Cor Vink, Jason E. Bond. Phylogenomic reclassification of the world’s most venomous spiders (Mygalomorphae, Atracinae), with implications for venom evolution. „Scientific Reports”. 8 (1636), s. 1-7, 2018. DOI: 10.1038/s41598-018-19946-2.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 V. V. Hickman. A new mygalomorph spider belonging to the genus Hexathele Ausserer. „Papers and Proceedings of the Royal Society of Tasmania”. 1935, s. 131-137, 1936.
- ↑ Family: Hexathelidae Simon, 1892. [w:] World Spider Catalog [on-line]. [dostęp 2025-03-26].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Robert J. Raven. Systematics of the spider subfamily Hexathelinae (Dipluridae: Mygalomorphae: Arachnida). „Australian Journal of Zoology. Supplementary Series”. 65, s. 1-75, 1978. DOI: 10.1071/AJZS065.
- 1 2 3 4 Robert J. Raven. The evolution and biogeography of the mygalomorph spider family Hexathelidae (Araneae, Chelicerata). „Journal of Arachnology”. 8 (3), s. 251–266, 1980. JSTOR: 3705005. (ang.).
- 1 2 Plesiothele fentoni. Lake Fenton Trapdoor Spider. [w:] Species Management Profile for Tasmania's Threatened Species [on-line]. Department of Natural Resources and Environment Tasmania. [dostęp 2025-03-27].