Polonia w Azerbejdżanie

Początki kontaktów polsko-azerbejdżańskich sięgają XVI wieku^[1], ale tak naprawdę, początek Polonii w Azerbejdżanie możemy datować na XIX wiek, kiedy to, w wyniku rozbiorów Polski oraz rosyjskich podbojów na Kaukazie, Warszawa i Baku, znalazły się w jednym państwie – Imperium Rosyjskim^[1]. Większość Polaków, którzy dotarli wtedy do Azerbejdżanu, było zesłańcami, skazanymi na karną służbę wojskową^[1].

Półwysep Apszeroński był intensywnie rozwijającym się miejscem przemysłu naftowego^[2]. Z tego też powodu, do stolicy Azerbejdżanu przybyła fala polskich inżynierów, lekarzy i architektów^[1]. W latach 1892–1914 funkcję naczelnego architekta Baku pełniło kolejno Polacy: Józef Gosławski, Kazimierz Skórewicz, Józef Płoszko oraz Konstanty Borysoglebski^[3].

Przed wybuchem I wojny światowej Polonia liczyła kilka tysięcy osób^[1].

W XX wieku, w Baku istniało kilka organizacji polonijnych – Rada Polskich Organizacji, Towarzystwo „Dom Polski”, Polskie Towarzystwo Wzajemnej Pomocy „Ognisko”, Polskie Towarzystwo Dobroczynności, a także Związek Młodzieży Polskiej^[4].

W Baku wydawano także polskie czasopismo „Farys”^[4].

Większość Polaków po 1917 roku opuszczała Azerbejdżan w ramach repatriacji^[4].

W 1991 roku założono polonijną organizację o nazwie „Polonia”^[4]. Kierownikiem stowarzyszenia był Azer, niemający polskich korzeni^[4].

W 2003 roku powstała polonijna organizacja „Polonia Azerbejdżan”^[5]. 31 maja 2019 roku prezydenci Andrzej Duda i İlham Əliyevwzieli udział w nadaniu ulicy imienia Polskich Architektów (Polşa memarları küçəsi) i odsłonili tablicę poświęconą polskim architektom. Umieszczono na niej nazwiska Józefa Gosławskiego, Kazimierza Skórewicza, Józefa Płoszko i Eugeniusza Skibińskiego^[6][7]. Z tej okazji Poczta Polska wydała 8 znaczków zaprojektowanych przez Macieja Jędrysika^[8].

W 1894 powstała polska kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Maryi, skonfiskowana później przez władze carskie^[1].

W 1903 powstały Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności i Katolicka Wspólnota Polska^[1], a rok później otworzono szkołę katolicką.

Po upadku Związku Sowieckiego, Polonia zwróciła się do Watykanu o przysłanie kapłana^[1], prośba nastąpiła z inicjatywy Swetłany Barancewicz pochodzącej z polskiej rodziny^[4]. W 1997 do Baku przybył ks. Jerzy Piluś – obecnie posługujący w Abchazji^[1].

Od 2001 roku w Baku działa polska parafia pod wezwaniem Chrystusa Zbawiciela^[5].

Jednym z najwybitniejszych członków Polonii w Azerbejdżanie był Witold Zglenicki. Był on inżynierem, który pozyskiwał ropę naftową z dna morskiego. Był także sponsorem fundacji na rzecz rozwoju polskiej kultury i nauki, co przyniosło mu przydomek „polskiego Nobla”^[9].

Naśladowca Zglenieckiego, Paweł Potocki zorganizował zasypanie Zatoki Bakijskiej, tworząc w ten sposób lądowe pola naftowe^[10].

Polacy mają ogromne zasługi w bakijskiej architekturze, funkcję naczelnego architekta miasta pełniło kolejno czterech Polaków, a jeden z nich piastował to stanowisko przez 16 lat^[1][5].

• 
  Palace of Happiness, autorstwa Józefa Płoszki
• 
  Ismailliye Palace, autorstwa Józefa Płoszki
• 
  Baki Soveti, autorstwa Józefa Gosławskiego