Roman Giertych

Wychowywał się w Kórniku, gdzie ukończył szkołę podstawową i liceum ogólnokształcące. Został absolwentem historii na Wydziale Historycznym (1994) i prawa na Wydziale Prawa (1995) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1996 rozpoczął aplikację adwokacką w Warszawie, którą ukończył w 2000. Podjął w Warszawie praktykę adwokacką w ramach własnej kancelarii.

Opublikował takie książki jak Kontrrewolucja młodych, Lot orła i Możemy wygrać Polskę. Wybór felietonów z Radia Maryja 1997–1999. Pisał artykuły publikowane w „Bastionie”, „Ładzie”, „Najwyższym Czasie!”, „Rycerzu Niepokalanej” i „Wszechpolaku”. Działał w Opus Dei^[3].

W 1989 założył deklarującą narodowe wartości Młodzież Wszechpolską, nawiązującą swoją nazwą do przedwojennego Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska. Początkowo pełnił funkcję jej prezesa, w 1994 został prezesem honorowym. Był członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i Stronnictwa Narodowego, którego działacze w 2001 utworzyli Ligę Polskich Rodzin. W wyborach parlamentarnych w 1993 kandydował do Sejmu z listy Unii Polityki Realnej, cztery lata później współtworzył i startował na posła z ramienia Bloku dla Polski.

W wyborach parlamentarnych w 2001 został wybrany z listy LPR na posła IV kadencji z okręgu podwarszawskiego (otrzymał 13 261 głosów)^[4]. Od lipca 2004 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego sejmowej komisji śledczej badającej tzw. aferę Orlenu. Ponownie uzyskał mandat poselski w wyborach w 2005, kandydując z okręgu warszawskiego i otrzymując 35 512 głosów^[5]. W Sejmie pełnił funkcję przewodniczącego Komisji do Spraw Służb Specjalnych^[6]. Był inicjatorem wprowadzenia jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, nazwanej potocznie „becikowym”^[7].

Był przewodniczącym kongresu LPR, w marcu 2006 został wybrany na prezesa tej partii w miejsce Marka Kotlinowskiego^[8].

Od 5 maja 2006 do 13 sierpnia 2007 sprawował funkcje wicepremiera i ministra edukacji narodowej w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego.

Jego nominacja na ministra doprowadziła w maju 2006 do manifestacji studenckich, które odbyły się m.in. w Gdańsku, Krakowie, Łodzi, Rzeszowie, Szczecinie i Warszawie. W czerwcu z inspiracji Inicjatywy Uczniowskiej odbył się protest grupy uczniów przed ministerstwem, którego uczestnicy spalili kukłę symbolizującą Romana Giertycha^[9]. Powodem tych demonstracji były kontrowersje związane z jego poglądami o charakterze nacjonalistycznym. Inicjatywy te zostały przez niego samego określone jako „protesty lewackich ugrupowań”^[10]. Zorganizowano także zbieranie podpisów pod listem otwartym dotyczącym jego odwołania (zebrano około 138 tysięcy podpisów)^[11]. Powstała także inicjatywa „Giertych musi odejść” postulująca jego odwołanie, która organizowała w ciągu pierwszych miesięcy manifestacje i marsze protestacyjne w całej Polsce, m.in. pod hasłem „Początek Roku – Koniec Giertycha”^[12].

W czerwcu 2006 podjął decyzję o odwołaniu szefa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Mirosława Sielatyckiego. Jako uzasadnienie tej decyzji podał wydanie przez CODN podręcznika dla nauczycieli Kompas – edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą. Celem tej publikacji, stworzonej w 2002 z inicjatywy Rady Europy i przetłumaczonej na blisko 20 języków, była promocja praw człowieka. Według Romana Giertycha podręcznik miał służyć „promocji homoseksualizmu” w szkole. Przeciwko decyzji ministra protestowali m.in. pracownicy CODN, Polska Izba Książki, Amnesty International i sekretarz generalny Rady Europy Terry Davis^[13].

Jako minister przywrócił do szkół obowiązek przystąpienia na maturze do egzaminu z matematyki^[14]. W lipcu 2006 ogłosił częściową „amnestię maturalną” dla absolwentów, którzy w tym samym roku nie zdali matury. Rzecznik praw obywatelskich zaskarżył wprowadzające ją rozporządzenie do Trybunału Konstytucyjnego, który 16 stycznia 2007 uznał amnestię maturalną za niezgodną z Konstytucją RP^[15].

3 listopada 2006 na konferencji prasowej w Gimnazjum nr 2 w Gdańsku zaprezentował szczegóły rządowego programu, mającego działać na rzecz ukrócenia przemocy i agresji w polskich szkołach^[16]. W 2007 parlament z inicjatywy jego partii wprowadził do ustawy o systemie oświaty obowiązek noszenia mundurków szkolnych przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjów (określony jako „jednolity strój”)^[17].

1 marca 2007, podczas nieformalnego spotkania ministrów edukacji państw Unii Europejskiej, Roman Giertych zaproponował stworzenie „Wielkiej Karty Praw Narodów”, mającej zawierać m.in. obejmujący całą Europę zakaz przeprowadzania aborcji i „propagandy homoseksualnej”^[18]. Słowa te wywołały oskarżenia ministra o homofobię. Jednocześnie podczas tego wystąpienia Roman Giertych zasugerował, jakoby prezentowane przez niego stanowisko było poglądem całego polskiego gabinetu, czemu jednak zaprzeczył rzecznik prasowy rządu Jan Dziedziczak.

Po rozpadzie koalicji rządowej 13 sierpnia 2007 został odwołany z urzędów wicepremiera i ministra. 24 października 2007, po przegranych przedterminowych wyborach parlamentarnych (otrzymał w nich 6394 głosy w okręgu lubelskim, a LPR nie osiągnęła wyborczego progu), zrezygnował z funkcji prezesa partii i zapowiedział odejście z polityki. Przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w 2009 współpracował z ugrupowaniem Libertas Polska^[19]. W późniejszym czasie zrezygnował z członkostwa w LPR. Deklarował potem głosowanie w wyborach na Platformę Obywatelską^[20].

W lutym 2013, m.in. razem z Kazimierzem Marcinkiewiczem i Michałem Kamińskim, założył think tank Instytut Myśli Państwowej^[21], którego został prezesem. W wyborach parlamentarnych w 2015 bez powodzenia jako niezależny (przy poparciu m.in. części polityków PO^[22]) kandydował do Senatu w okręgu wyborczym nr 41, przegrywając z Konstantym Radziwiłłem^[23].

Po odejściu z parlamentu w 2007 powrócił do praktyki adwokackiej. Reprezentował w postępowaniu sądowym Ryszarda Krauzego, pomawianego o układy z gangiem; w pierwszej instancji uwzględniono powództwo, nakazując Telewizji Polskiej i Anicie Gargas przeproszenie przedsiębiorcy^[24]. Był także pełnomocnikiem Radosława Sikorskiego w sprawie obraźliwych komentarzy na forum internetowym serwisu tygodnika „Wprost”^[25]. Zawarł pierwszą ugodę w sprawie dotyczącej katastrofy smoleńskiej, na mocy której wdowa po zmarłym funkcjonariuszu Biura Ochrony Rządu otrzymała 250 tysięcy złotych zadośćuczynienia od Skarbu Państwa^[26]. Był pełnomocnikiem rodziny aktorki Anny Przybylskiej w wygranym procesie z wydawcą portalu internetowego Pudelek.pl o naruszenie dóbr osobistych^[27].

Reprezentował także Donalda Tuska i członków jego rodziny. Był pełnomocnikiem Michała Tuska w wygranym procesie z wydawcą „Faktu”, a także w sprawie dotyczącej rzucenia kamieniem w okno jego mieszkania^[28]. Był też pełnomocnikiem Katarzyny Tusk w procesie, w wyniku którego Sąd Apelacyjny w Warszawie nakazał przeproszenie jej na internetowym portalu „Faktu”^[29]. Reprezentował Donalda Tuska w sprawach przed prokuratorami, komisją śledczą ds. Amber Gold^[30] i komisją śledczą ds. VAT, a także w sprawie naruszenia dóbr osobistych przez Patryka Jakiego^[31].

Reprezentował Geralda Birgfellnera w sprawie dotyczącej przedsiębiorstwa Srebrna i jego sporu z Jarosławem Kaczyńskim^[32], a także Leszka Czarneckiego w sprawie tzw. afery KNF^[33][34].

W okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości brał udział w protestach organizowanych przez Komitet Obrony Demokracji^[35]. W wyborach prezydenckich w 2020 poparł Szymona Hołownię^[36].

Wraz z Jackiem Dubois i Mikołajem Pietrzakiem skierował do MTK zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego Zbigniewa Ziobrę oraz przez prokuratora krajowego Bogdana Święczkowskiego, zarzucając im masowe zatrzymania przeciwników politycznych^[37][38].

20 grudnia 2021 agencja prasowa Associated Press, powołując się na informacje uzyskane przez laboratorium Citizen Lab, podała^[39], że w trakcie kampanii wyborczej do parlamentu w 2019 telefon Romana Giertycha został zhakowany przy użyciu będącego w posiadaniu instytucji rządowych oprogramowania Pegasus^{[40][41][42][43]}. Według medialnych doniesień^[44][45] inwigilacja miała mieć związek ze śledztwem prowadzonym w sprawie spółki Polnord.

W 2023 Roman Giertych zainicjował powstanie „Sieci na Wybory”, koordynującej akcje przeciwników PiS w mediach społecznościowych^[46]. W tym samym roku ogłosił zamiar wystartowania w wyborach do Senatu^[47]. Polska 2050 zaproponowała wystawienie go jako kandydata w ramach paktu senackiego^[48], jednak koncepcja ta nie uzyskała aprobaty innych podmiotów wchodzących w skład porozumienia^[49]. Ostatecznie polityk ogłosił, że nie wystartuje w wyborach^[50].

27 sierpnia 2023 Donald Tusk zapowiedział start Romana Giertycha w wyborach do Sejmu z listy Koalicji Obywatelskiej w okręgu kieleckim^[51], w którym pierwsze miejsce na liście PiS objął Jarosław Kaczyński^[52]. Otrzymał ostatnie miejsce na liście KO w tym okręgu. W wyborach otrzymał 23 622 głosy, uzyskując mandat poselski^[53]. W Sejmie X kadencji został członkiem Komisji Łączności z Polakami za Granicą^[54]. W styczniu 2024 został wiceprzewodniczącym klubu parlamentarnego KO^[55]. W lipcu 2024 Donald Tusk zapowiedział zawieszenie go w prawach członka klubu i usunięcie z funkcji jego wiceprzewodniczącego; miało to związek z nieuczestniczeniem przez Romana Giertycha w głosowaniu nad przepisami ograniczającymi penalizację aborcji (mimo obecności na sali obrad), co stanowiło złamanie dyscypliny partyjnej^[56][57].