Stanisława Celińska

Jest córką Stefana i Barbary Celińskich^[1]. Ojciec był pianistą, a matka – skrzypaczką, która grała w orkiestrze Domu Wojska Polskiego^[2][3][4]. Ze strony matki ma rosyjskie i hiszpańskie korzenie, zaś ojciec pochodził ze szlacheckiego rodu herbu Zaremba^[5]. Jest jedynaczką, ale ma starszą siostrę przyrodnią Elżbietę z pierwszego małżeństwa ojca^[6]. Po śmierci ojca wówczas trzyletnia Celińska razem z matką zamieszkały u jej babki (macochy matki), Janiny Łysakowskiej^[7].

Maturę zdała w XLI Liceum Ogólnokształcącym im. Joachima Lelewela w Warszawie^[8]. W 1969 ukończyła naukę w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie pod kierunkiem Ryszardy Hanin i Ryszarda Barycza^[9]; jej spektaklem dyplomowym była sztuka Gwiazdy i winogrona w reżyserii Mariana Jonkajtysa^[10].

Jako dziecko występowała podczas kościelnych jasełek^[11]. Kiedy miała 12 lat, zainspirowana książką o aktorce Helenie Modrzejewskiej, podjęła decyzję, że zostanie aktorką^[12]. W tym celu zapisała się kółka teatralnego prowadzonego przez Krystynę Kłosowską, później uczęszczała na zajęcia aktorskie Jerzego Kamieńskiego w Pałacu Młodzieży w Warszawie i uczyła się aktorstwa u Mirosława Gruszczyńskiego w Żoliborskim Domu Kultury^[13]. Była jednym z założycieli kabaretu studenckiego „Coś”, z którym w 1967 otrzymała pierwszą nagrodę na Przeglądzie Teatrów i Kabaretów Studenckich Warszawy i zajęła drugie miejsce na 2. Festiwalu Artystycznym Młodzieży Akademickiej w Świnoujściu^[14]. Brała udział w programach muzycznych i spektaklach Studenckiego Teatru Satyryków. Odrzuciła propozycję występów w Kabarecie Olgi Lipińskiej^[15].

Występowała w teatrach warszawskich: Współczesnym (1969–1974, 1981–1983, 2006–2011), Nowym (1983–1988), Dramatycznym (1989–1990), Studio (1995–2003) i Kwadrat, a także Teatrze Nowym w Poznaniu (1990–1991). Występowała także w Teatrze Telewizji i Teatrze Polskiego Radia^[16]. W 1984 premierowo wystąpiła w monodramie De Profiundis według Pieśni Jana Kochanowskiego i biblijnej Księgi Hioba w przekładzie Czesława Miłosza^[17]. Za występ w spektaklu Sary Kane Oczyszczeni (reż. Krzysztof Warlikowski) w Teatrze Rozmaitości w Warszawie otrzymała w 2002 nagrodę Feliksa Warszawskiego za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą^[18]. W latach 2011–2015 była aktorką Nowego Teatru w Warszawie, w którym występowała w spektaklach Krzysztofa Warlikowskiego^[19].

Jako aktorka filmowa zadebiutowała rolą Żydówki Niny w filmie Andrzeja Wajdy Krajobraz po bitwie (1970) u boku Daniela Olbrychskiego^[20]. Po sukcesie dramatu odrzuciła propozycję zagrania Kasi w ekranizacji Wesela i wcielenia się w postać Marianny Cel w biograficznym filmie wojennym Bohdana Poręby Hubal^[21]. Zagrała w filmach: Piżama (1971) Antoniego Krauze, Na przełaj (1972) Janusza Łęskiego, Hipoteza (1973) Krzysztofa Zanussiego i Nie ma róży bez ognia (1974) Stanisława Barei^[22]. Sympatię widzów zyskała dzięki roli Agnieszki w dramacie Jerzego Antczaka Noce i dnie (1975)^[22]. W latach 90. odrzuciła propozycję zagrania w ekranizacji Ferdydurke^[23]. Za rolę dozorczyni w dramacie Feliksa Falka Joanna (2010) otrzymała nagrodę Orła za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą^[24].

Telewizyjną rozpoznawalność zyskała dzięki rolom serialowym: zagrała Bożenę Lewicką w Alternatywy 4, Janeczkę w Samym życiu i Haliny Czajki w Mamuśkach^[25].

Została bohaterką filmu dokumentalnego Marty Węgiel Dekalog pewnej aktorki, czyli Stasia Celińska (2001)^[26].

Kiedy była nastolatką, nagrała z Jerzym Kamińskim swoją pierwszą autorską piosenkę – „Piegowata dziewczyna”, która została wyemitowana w audycji radiowej Na warszawskiej fali^[27]. W tamtym okresie śpiewała tez utwór „Cień” ze słowami Mariana Hemara^[28]. Zwyciężyła w telewizyjnym konkursie muzycznym Dziewięciu najlepszych, w którym zaśpiewała piosenki „Malowana lala” Karin Stanek i „You Are My Destiny” Paula Anki, a w nagrodę wystąpiła podczas koncertu zespołu Niebiesko-Czarni we Wrocławiu^[29].

Dostrzeżona podczas telewizyjnego występu z kabaretowym programem Czas wiśni, otrzymała w 1969 zaproszenie do udziału w konkursie „Debiutów” w ramach 7. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, w którym zwyciężyła z utworem „Ptakom podobni”^[30].

Wielokrotnie brała udział na Przeglądzie Piosenki Aktorskiej, a jej występy otrzymywały zawsze pozytywne recenzje krytyków dzięki jej tubalnemu głosowi, osobowości i umiejętnościom interpretacyjnym^[31]. Do klasyki przeszedł jej krótki, ale efektowny występ z piosenką „Uśmiechnij się! Jutro będzie lepiej!” w 1994^[32][33]. Popularność zdobył także „Song sprzątaczki” w jej wykonaniu^[34]. Występuje bądź występowała z recitalami: Piękny świat (w którym śpiewała utwory Papuszy), Zorba i inni, Piękny świat i Domofon, czyli śpiewniczek Stanisławy C^[35].

W 2009 wydała singiel „Atramentowa rumba”, który nagrała z zespołem Los Locos^[36]. W 2012 premierę miał jej album pt. Nowa Warszawa, który nagrała z pianistą Bartłomiejem Wąsikiem i Royal String Quartet. W maju 2015 wydała album pt. Atramentowa…, za którego wysoką sprzedaż uzyskała certyfikat podwójnie platynowej płyty. W odpowiedzi na sukces komercyjny albumu w październiku 2015 wydała jego reedycję pt. Atramentowa… Suplement zawierającą dodatkowe utwory^[37] (status platyny) oraz Świątecznie...^[38][39], za którego sprzedaż uzyskała status złotej płyty. Wszystkie trzy albumy Celińskiej znalazły się w pierwszej 50 najlepiej sprzedających się płyt w 2016.

25 maja 2018 wydała album pt. Malinowa, za który uzyskała certyfikat złotej płyty^[40], a w marcu 2019 otrzymała nagrodę Fryderyka w kategorii album roku – muzyka poetycka^[41]. W czerwcu tego samego roku wystąpiła na 56. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu^[42][43]. W czerwcu 2018 wystąpiła w koncercie Od Opola do Opola podczas 55. KFPP w Opolu, na którym otrzymała Nagrodę TVP1. 10 listopada tego samego wystąpiła podczas Koncertu dla Niepodległej. 2 czerwca 2019 wzięła udział w koncercie z okazji 40 rocznicy pielgrzymki Jana Pawła do Polski, podczas którego wykonała „Inwokację” Adama Mickiewicza do muzyki Macieja Muraszki^[44][45]. 6 września 2020 podczas koncertu premier na 57. KFPP w Opolu otrzymała nagrodę publiczności im. Karola Musioła za utwór „Niech minie złość”^[46][47].