Szczurnik afrykański

Szczurnik afrykański

Stochomys longicaudatus[1]
(Tullberg, 1893)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Arvicanthini
Rodzaj	Stochomys O. Thomas, 1926
Gatunek	szczurnik afrykański
Synonimy
Dasymys longicaudatus Tullberg, 1893 Mus hypoleucus Pucheran, 1855 Mus sebastianus de Winton, 1897
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Szczurnik afrykański^[3] (Stochomys longicaudatus) – gatunek gryzoni z rodziny myszowatych (Muridae), który występuje w Afryce Środkowej i nad Zatoką Gwinejską.

Gatunek został opisany naukowo w 1893 roku przez Tychona Tullberga, jako miejsce typowe wskazany został Kamerun. Gatunek był umieszczany w rodzajach mysz (Mus), szczur (Rattus, dawniej też Epimys), sawannik (Aethomys), sierściomysz (Dasymys) i wreszcie w monotypowym rodzaju szczurnik (Stochomys)^[4][5]. Filogenetycznie jest on bliski rodzajowi długoszczurek (Dephomys). Ubarwienie sierści, cechy budowy czaszki i zębów zbliżają go do sawanników. Analizy wiązania albuminy łączą go z rodzajem górolasek (Hybomys)^[5].

Zasięg tego gatunku obejmuje południową część Togo, Beninu i Nigerii, południowy Kamerun, Gwineę Równikową, północny Gabon i dużą część Kotliny Konga w Kongu i Demokratycznej Republice Konga, po Republikę Środkowoafrykańską i Ugandę. Zwierzęta te zamieszkują nizinne lasy pierwotne i wtórne, obszary gęsto porośnięte roślinnością i zabagnione. Stwierdzono ich obecność także na plantacjach olejowców gwinejskich^[2]. Gryzoń ten jest najczęściej spotykany w pobliżu strumieni w wilgotnych lasach równikowych, a także w pobliżu miejsc wycinki drzew. Jest jednym z najrzadszych gryzoni lasów deszczowych, szczurniki stanowią zaledwie 1–2% gryzoni chwytanych w Nigerii. Opisane zostały dwa podgatunki, S. l. longicaudus występujący na zachód od rzeki Kongo i S. l. ituricus żyjący na zachód od niej; podział ten jest jednak kwestionowany^[6].

Szczurnik afrykański jest średniej wielkości gryzoniem (ciało z głową mierzy 132–155 mm). Ma jednolicie ubarwiony grzbiet, rudobrązowy do czekoladowobrązowego, z białym lub białobrązowym spodem ciała. Młode są z wierzchu szarobrązowe, liniejące zwierzęta mają często łaciate ubarwienie. Ponad resztę sierści wystają lekko zagięte ku górze i tyłowi, szczeciniaste włosy, szczególnie na zadzie^[6]. Przypominają one strzały wbite w cel, co sprawiło, że zyskał on w języku angielskim nazwę zwyczajową target rat („szczur-cel”). Także łaciński epitet sebastianus w synonimicznej nazwie gatunku nawiązuje do tej cechy wyglądu, poprzez skojarzenie ze Świętym Sebastianem, męczennikiem, do którego oprawcy strzelali z łuków^[6][7].

Szczurnik afrykański ma długi ogon, do 146% długości reszty ciała (191–230 mm), do czego nawiązuje łaciński epitet gatunkowy longicaudatus^[6].

Zwierzę to prowadzi nocny, naziemny tryb życia, potrafi się wspinać. Może być wędrowne, zmieniając miejsce zamieszkania zależnie od warunków. Jest głównie roślinożerne, jada owoce i nasiona, choć w niewoli stwierdzono, że zjada też owady. Samice w ciąży obserwowano w marcu i czerwcu, młode w różnych miesiącach roku; może rozmnażać się przez cały rok. Miot jest nieliczny, zwykle są w nim trzy młode. W niewoli zaobserwowano, że buduje kuliste gniazda z pociętych części roślin. Do drapieżników polujących na szczurniki należy mangusta nosata (Herpestes naso), w rezerwacie Dzanga-Sangha w Republice Środkowoafrykańskiej stanowiły one 6% małych gryzoni pożartych przez te drapieżniki i 4% ofiar małych drapieżników ogółem^[6].

Szczurnik afrykański zamieszkuje duży obszar, nie jest objęty ochroną, ale dla gatunku jako całości nie ma zagrożeń. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody zaleca dalsze badania i monitorowanie zmian populacji tego gryzonia, ale obecnie jest on uznawany za gatunek najmniejszej troski^[2].