Batalion ON „Sanok”

Batalion ON „Sanok”
Sanocki batalion ON
Historia
Państwo

 Polska

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

1939

Dowódcy
Pierwszy

kpt. Tadeusz Kuniewski

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Sanok

Formacja

Obrona Narodowa

Rodzaj wojsk

piechota

Skład

typ I

Podkarpacka Brygada ON
Obrona Narodowa w 1939

Sanocki Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Sanok”) – pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Batalion walczył w składzie armii

Batalion został sformowany w garnizonie Sanok na podstawie zarządzenia L.dz. 1135/Tjn. I wiceministra spraw wojskowych z 6 kwietnia 1938, w składzie Podkarpackiej Brygady ON:

  • Dowództwo Sanockiego batalionu ON
  • 1 kompania ON „Sanok”
  • 2 kompania ON „Brzozów”
  • 3 kompania ON „Krosno”
  • 4 kompania ON

Wiosną 1939 roku przeformowany został na etat batalionu ON typ I. Równocześnie ze składu batalionu wyłączono 2 kompanię ON „Brzozów”, podporządkowano dowódcy nowo powstałego Brzozowskiemu batalionu ON i przemianowano na 1 kompanię ON. W ten sam sposób postąpiono z 3 kompanią ON „Krosno”, która podporządkowana została dowódcy Krośnieńskiego batalionu ON. Dotychczasowa 4 kompania ON została przemianowana na 3 kompanię ON. Sformowano także nową 2 kompanię ON w Rymanowie.

  • Dowództwo Sanockiego batalionu ON
  • 1 kompania ON „Sanok”
  • 2 kompania ON „Rymanów”
  • 3 kompania ON

Jednostką administracyjną i mobilizującą dla Sanockiego batalionu ON był 2 pułk Strzelców Podhalańskich w Sanoku.

5 sierpnia 1939 roku w miejscowościach: Zagórz, Nowy Zagórz i Poraż zorganizowany został 3 pluton 3 kompanii ON (według typu IV). Ponadto ze składu batalionu wyłączona została 2 kompania ON „Rymanów”, przeformowana na typ IV i podporządkowana dowódcy Brzozowskiego batalionu ON. Równocześnie ze składu Brzozowskiego batalionu ON wyłączona została 3 kompania ON i podporządkowana dowódcy Sanockiemu batalionowi ON z zachowaniem dotychczasowej organizacji (typ IV). Podczas drugiego przydziału broni dla formacji Obrony Narodowej w lipcu-sierpniu 1939 batalion otrzymał 180 sztuk karabinów Berthier wraz z 5400 szt. amunicji do nich, 15 sztuk lkm Bergmann wz.1915 wraz z 7500 sztuk amunicji do nich. Do końca nie jest pewne ile batalion otrzymał lkm, ile zdał do napraw lub ze względu na zużycie, przed rozpoczęciem działań wojennych[1]. W zamian za przekazane lkm Bergmann wz.1915, batalion otrzymał rkm Chauchat wz.1915 na amunicję produkcji francuskiej. Dodatkowo do batalionu przydzielono nieustaloną bliżej ilość garłaczy karabinowych typu VB[2].

Działania batalionu we wrześniu 1939

W kampanii wrześniowej 1939 walczył w składzie 3 Brygady Górskiej Strzelców. Razem z komisariatem Straży Granicznej „Cisna” stanowił załogę wschodniego pododcinka „Baligród”, którego zadaniem było zamknięcie kierunku Ruska-Baligród-Lesko.

10 września około godz. 11.00 zajmowana przez batalion pozycja opóźniająca pod Uhercami Mineralnymi została zaatakowana przez zmotoryzowany oddział pościgowy „Geiger” z 1 Dywizji Górskiej. Po krótkiej walce batalion został odrzucony z zajmowanej pozycji i rozproszony.

Obsada personalna

Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku[3][4][a]:

  • dowódca batalionu – kpt. adm. (piech.) Tadeusz Kuniewski (*)[b]
  • dowódca 1 kompanii ON „Sanok” – kpt. Franciszek Stanisław Gacek (*)[b]
  • dowódca 2 kompanii ON „Brzozów” – kpt. adm. (piech.) Stanisław Godawa (*)[b]
  • dowódca 3 kompanii ON „Krosno” – por. kontr. Władysław Parylak (*)[b]
  • dowódca 4 kompanii ON „Lesko” – por. kontr. Tadeusz Franciszek Riedrich (*)[b]
Nagrobki żołnierzy Września 1939 w Uhercach
Obsada we wrześniu 1939
  • dowódca batalionu – kpt. Tadeusz Kuniewski
    • adiutant – kpt. posp. rusz. Tadeusz Józef Ćwiok
    • oficer gospodarczy – por. rez. Stanisław Tomasz Święch
    • lekarz – por. rez. lek. Herman Gruber
  • dowódca plutonu karabinów maszynowych – ppor. rez. Jan Antoni Adamek
  • dowódca 1 kompanii ON „Sanok” – kpt. Franciszek Stanisław Gacek
    • dowódca I plutonu – ppor. rez. Stanisław Szczytnicki
    • dowódca II plutonu – NN
    • dowódca III plutonu – ppor. rez. Franciszek Ksawery Gorynia[c][7][8][9][10]
  • dowódca 2 kompanii ON „Dynów” – NN
    • dowódca I plutonu – ppor. rez. Ludwik Grzegorczyk
    • dowódca II plutonu – NN
    • dowódca III plutonu – ppor. rez. Bogusław Izydor Karczewski
  • dowódca 3 kompanii ON „Lesko” – por. kontr. Tadeusz Franciszek Riedrich
    • dowódca I plutonu – ppor. rez. Adam Kostka
    • dowódca II plutonu – NN
    • dowódca III plutonu – NN
  • zmobilizowany: mjr Bronisław Polityński

Uwagi

  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[5].
  2. 1 2 3 4 5 Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję[6].
  3. ↑ Franciszek Gorynia to przedwojenny oficer rezerwy i nauczyciel w Długiem. Podczas okupacji niemieckiej członek konspiracji ZWZ-AK. Na początku 1940 mianowany szefem placówki nr 2 w Zarszynie obwodu Sanok – Zarszyn, Długie, Nowosielce, Pisarowce, jednak w ciągu roku nie dokonał należytych starań w celu organizacji i został odwołany w styczniu 1941 (jego następcą został ppor. Mieczysław Granatowski). Według Aleksandra Rybickiego już w 1940 miał podpisać listę Reichsdeutscha. Aresztowany przez Niemców został ich konfidentem, po zwolnieniu zatrudniony jako urzędnik powiatowy w wydziale spraw wewnętrznych (wydział drogowy). Miał przyczynić się do masowych aresztowań działaczy konspiracji i tzw. „wsypy” w 1942 (przezornie nie denuncjując przy tym swoich najbliższych współpracowników z placówki nr 2). Po ustaleniu przez polski wywiad podziemny jego działalności na rzecz Niemców wyrokiem podziemnego Wojskowego Sądu Specjalnego w Krakowie skazany na karę śmierci. Wyrok wykonał Patrol Kedywu Inspektoratu Krosno w jego mieszkaniu przy ulicy Kazimierza Lipińskiego w Sanoku na przełomie 26 czerwca 1943 o godz. 6:30. Franciszek Ksawery Gorynia został pochowany przez Niemców w uroczystym pogrzebie w Sanoku, a jego grób oznaczono swastyką i podpisem Sie starben für Großdeutschland (Umarli za Wielkie Niemcy).

Przypisy

  1. ↑ Pięciak 2025 ↓, s. 52-53.
  2. ↑ Pięciak 2025 ↓, s. 54.
  3. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 667.
  4. ↑ Obrona Narodowa 1939 ↓.
  5. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  6. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  7. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 75, 81, 83, 133, 212-214, 249, 282.
  8. ↑ Władysław Pruchniak: Ciąg dalszy moich wspomnień. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 40. ISBN 978-83-903080-5-0.
  9. ↑ Mieczysław Granatowski: Co można jeszcze wysupłać z pamięci?. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 76. ISBN 978-83-903080-5-0.
  10. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 119-120. ISBN 978-83-903080-5-0.

Bibliografia

  • Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 75, 81, 83, 133, 212-214, 249, 282.
  • Mieczysław Granatowski: Co można jeszcze wysupłać z pamięci?. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 76. ISBN 978-83-903080-5-0.
  • Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 119-120. ISBN 978-83-903080-5-0.
  • Władysław Pruchniak: Ciąg dalszy moich wspomnień. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 40. ISBN 978-83-903080-5-0.
  • Krzysztof Pięciak: Lekki karabin maszynowy Bergmann wz.1915. Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939 tom 319. Warszawa: My Hobby 4U sp.z.o.o., 2025. ISBN 978-83-66705-97-5.
  • Kazimierz Pindel, Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa: Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Ryszard Dalecki, Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8.
  • Batalion ON „Sanok”. obronanarodowa1939.pl. [dostęp 2015-07-24].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.