24 Batalion Celny

24 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.7300/Mob. z dnia 9 czerwca 1921 w miejsce batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 24 batalion celny powstał w granicach DOG Lwów, a zorganizowano go na bazie II/VI i III/VI batalionu etapowego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[2]. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych^[3].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[4].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[5]. 24 batalion celny znalazł się w strukturze 6 Brygady Celnej^[6].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[7]. 24 batalion celny przemianowany został na 24 batalion Straży Granicznej.

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[8]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[9]. Do 3 listopada 1921 batalion obsadził odcinek granicy na terenie powiatu sarneńskiego^[10][11]. Jego odcinek rozpoczynał się w Radziwiłowiczach (wył.), a kończył na granicy województwa wołyńskiego. Dowództwo batalionu stacjonowało w Snowidowicach. Zgodnie z rozkazem inspektora wojskowego granicy wschodniej, dowódca batalionu miał podzielić swój odcinek na trzy pododcinki kompanijne. Czwarta kompania stanowiła odwód^[12].

Sąsiednie bataliony

• 26 batalion celny ⇔ 33 batalion celny – IX 1921
• 36 batalion celny ⇔ 40 batalion celny – XII 1921^[13]

Dowódcy batalionu

Dyslokacja batalionu w listopadzie 1921^[16] :

• dowództwo batalionu – Rokitno
• 1 kompania celna – Nietreba
• 2 kompania celna – Snowidowicze
• 3 kompania celna – Białowiż
• 4 kompania celna − Rokitno (w rezerwie)

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
• Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
• Rozkazy organizacyjne Głównej Komendy Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/77.)
• Sprawy organizacyjno−dyslokacyjne Inspektoratu Granicy Wschodniej „Polesie” → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.