8 Batalion Celny

8 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 8 batalion celny powstał na terenie Okręgu Generalnego „Kraków” na bazie 3/V batalionu wartowniczego^[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Nowym Sączu. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Jabłonce, Szczawnicy, Muszynie i Wysowej^[6]. W czerwcu 1921 przeniesiono placówkę 1 kompanii celnej z Sawek do Kiczora, a w lipcu sztab 4 kompanii przeszedł do Tylicza^[6]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18^[7]. W myśl tego rozkazu 18 batalion celny miał przekazać swoją 3 kompanię do 8 batalionu celnego w Nowym Sączu^[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia^[9].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[10]. 8 batalion celny wszedł w struktury 3 Brygady Celnej^[11]. W kwietniu 1922 4 kompania celna stacjonowała w Białce^[6].

We wrześniu 1922 wszystkie kompanie zebrano w Nowym Sączu. W tym miesiącu po raz ostatni dowódca batalionu zameldował dyslokacje swoich pododdziałów^[6]. Jesienią 1922 8 batalion celny przekazał swój odcinek graniczny nowo powstałemu Inspektoratowi Straży Celnej „Sącz”. Po zluzowaniu batalionu przez Straż Celną, dowódca batalionu otrzymał zadanie: do 26 października przejść do dyspozycji Wojewody Wołyńskiego i zająć odcinek granicy od Kobyle do Paszuk. Dowództwo batalionu rozmieścić w Korcu^[12].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, minister spraw wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[4]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[13]. 8 batalion celny przemianowany został na 8 batalion Straży Granicznej.

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[15].

Sąsiednie bataliony

• 7 batalion celny w Żywcu ⇔ 6 batalion celny w Sanoku – VI 1921^[16]
• 7 batalion celny⇔ 6 batalion celny – 1922

Dowódcy batalionu

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.

• Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
• Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych:przeniesienia siedzib komend, baonów, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.