Owady Polski
Liczba gatunków owadów (Insecta) występujących w Polsce nie jest dokładnie poznana. Na podstawie dotychczasowych opublikowanych danych można ją szacować na około 28–34 tysięcy gatunków. Dokładna liczba nie jest znana, ze względu na brak wystarczających badań faunistycznych w wielu grupach owadów. W najnowszym, całościowym zestawieniu Andrzejewskiego i Weiglego (Różnorodność biologiczna Polski) wymieniana jest liczba 26 579 zarejestrowanych gatunków. Jednakże w niektórych grupach szacuje się większą liczbę gatunków, przykładowo wśród Hymenoptera opisano z Polski 6 tys., a szacuje się, że występuje 9 tys. Każdego roku opisywane są kolejne, nowe dla fauny Polski gatunki owadów. Liczba gatunków owadów występujących w Polsce zmienia się z czterech powodów:
- postępów badań (wykazywanie nowych gatunków, które na terenie Polski występowały już od dawna, ale nie było o nich informacji),
- wymierania gatunków – na skutek antropogenicznego przekształcenia środowiska niektóre gatunki wymierają na terenie Polski (mogą w przyszłości być reintrodukowane lub rekolonizować w sposób naturalny),
- pojawiania się nowych gatunków (gatunki obce) z innych regionów geograficznych (przykładem jest stonka ziemniaczana),
- zmian w systematyce owadów.
Błonkoskrzydłe (Hymenoptera)
Liczba gatunków błonkoskrzydłych (błonkówek) występujących w Polsce szacowana jest na znacznie ponad 8000. Do 2007 roku zarejestrowano blisko 6000 gatunków[1].
Chruściki (Trichoptera)
W Polsce występuje blisko 300 gatunków chruścików, w Europie ponad 920, zaś na całym świecie opisano ok. 14 tysięcy gatunków.
Chrząszcze (Coleoptera)
Liczbę gatunków chrząszczy występujących w Polsce na podstawie opublikowanych danych szacuje się na około 6200 gatunków[1].
Jętki (Ephemeroptera)
W Polsce stwierdzono 118 gatunków[2], w tym:
Ameletidae
W Polsce 2 gatunki:
Skandynawkowate (Ametropodidae)
W Polsce stwierdzono tylko 1 gatunek:
- Ametropus fragilis[5]
Arthropleidae
W Polsce 1 gatunek:
- Arthroplea congener[6]
Wołżankowate (Behningiidae)
W Polsce tylko 1 gatunek:
- Behningia ulmeri[5]
Jęteczkowate (Ephemerellidae)
W Polsce występuje 6 gatunków, w tym:
- Ephemerella mucronata[6]
- Serratella ignita[3] – jętkówka karpacka
- Torleya major[7]
Jętkowate (Ephemeridae)
W Polsce 3 gatunki, w tym:
- Ephemera danica[7] – jętka duńska
Kłomałkowate, zmarwlocikowate (Heptageniidae)
W Polsce występują ponad 33 gatunki, w tym:
- Ecdyonurus carpathicus[7]
- Ecdyonurus dispar[6]
- Ecdyonurus insignis[7]
- Ecdyonurus quadrilineatus[8]
- Ecdyonurus starmachi[7]
- Ecdyonurus subalpinus[7]
- Ecdyonurus submontanus[7]
- Ecdyonurus torrentis[6]
- Ecdyonurus venosus[3]
- Electrogena lateralis[3]
- Epeorus assimilis[3]
- Epeorus sylvicola[7]
- Heptagenia coerulans[6]
- Heptagenia longicauda[8]
- Heptagenia sulphurea – zmarwlocik żółtawy
- Rithrogena carpatoalpina[7]
- Rithrogena circumtatrica[7]
- Rithrogena germanica[6]
- Rithrogena iridina[3]
- Rithrogena loyolaea[7]
- Rithrogena puytoraci[7]
- Rithrogena semicolorata[3]
- Rithrogena tatrica[6]
Murzyłkowate (Baetidae)
W Polsce 37 gatunków, w tym:
- Alainites muticus[7]
- Baetis alpinus[3]
- Baetis buceratus[6]
- Baetis fuscatus[7]
- Baetis digitatus[8]
- Baetis gracilis[6]
- Baetis lutheri[7]
- Baetis macani[6]
- Baetis melalonyx[7]
- Baetis muticus[8]
- Baetis rhodani[3]
- Baetis scambus[7]
- Baetis sinaicus[6]
- Baetis vernus[3]
- Baetopus tenellus[2]
- Centroptilum luteolum[7]
- Centroptilum pulchrum[8]
- Centroptilum parapulchrum[8]
- Centroptilum nanum[8]
- Cloeon cognatum[8]
- Cloeon dipterum[2] – murzyłka dwuskrzydła
- Nigrobaetis niger[6][7]
- Procloeon nemorale[7]
- Procloeon pennulatum[7]
- Pseudocloeon hyalopterum[6]
Neoephemeridae
W Polsce stwierdzono 1 gatunek:
- Neoephemera maxima[9]
Nibochotkowate (Caenidae)
W Polsce 10 gatunków, w tym:
Nieszczeblowate (Oligoneuriidae)
W Polsce występuje 5 gatunków, w tym:
- Oligoneuriella mikulskii – nieszczebla mikulskiego[6]
- Oligoneuriella pallida[6]
- Oligoneuriella polonica[10]
- Oligoneuriella rhenana – nieszczebla prądówka
Odródkowate (Palingeniidae)
W Polsce 1 gatunek:
Ryboradkowate (Polymitarcidae)
W Polsce 1 gatunek:
Szczątkówkowate (Siphlonuridae)
W Polsce nawet 4 gatunki, w tym:
- Siphlonurus aestivalis[8]
- Siphlonurus armatus[4]
- Siphlonurus lacustris[3] – szczątkówka przybrzeżna
Sześcielowate (Leptophlebiidae)
W Polsce prawie 10 gatunków, w tym:
- Paraleptophlebia submarginata[7]
- Paraleptophlebia werneri[4]
- Habroleptoides confusa[7]
- Habrophlebia fusca[4]
- Habrophlebia lauta[7] – zabiela górska
- Leptophlebia marginata[2]
Wyskórowate (Potamanthidae)
W Polsce tylko 1 gatunek:
Karaczany (Blattodea)
W Polsce występuje 16 gatunków.
Modliszki (Mantodea)
Jedynym gatunkiem modliszek występującym na terenie Polski jest:
- modliszka zwyczajna (Mantis religiosa) z rodziny modliszkowatych (Mantidae)[11].
Motyle (Lepidoptera)
Muchówki (Diptera)
Pchły (Siphonaptera)
W Polsce 71 gatunków, w tym[2][12]:
- Ceratophyllidae
- Ceratophyllus borealis
- Ceratophyllus columbae
- Ceratophyllus gallinae – pchła ptasia
- Ceratophyllus garei
- Ceratophyllus glaphyrus
- Ceratophyllus enefdeae
- Ceratophyllus farreni
- Ceratophyllus fringillae
- Ceratophyllus hirundinid
- Ceratophyllus rossittensis
- Ceratophyllus rusticus
- Ceratophyllus styx
- Dasypsyllus gallinulae
- Megabothris rectangulatus
- Megabothris turbidus
- Megabothris walkeri – pchła karczownika
- Monopsyllus sciurorum – pchła wiewiórek
- Nosopsyllus fasciatus – pchła szczurza
- Nosopsyllus paganus
- Malareus arvicolae
- Malareus penicilliger
- Paraceras melis
- Tarsopsylla octodecimdentata
- kretówkowate (Hystrichopsyllidae)
- Atyphloceras nuperum palinum
- Ctenophthalmus agyrtes
- Ctenophthalmus assimilis
- Ctenophthalmus bisoctodentatus
- Ctenophthalmus congener
- Ctenophthalmus obtusus
- Ctenophthalmus orientalis
- Ctenophthalmus solutus
- Ctenophthalmus uncinatus
- Doratopsylla dasycnema
- Hystrichopsylla orientalis
- Hystrichopsylla talpae – pchła krecia
- Paleopsylla kohauti
- Paleopsylla similis
- Paleopsylla soricis
- Paleopsylla steini
- Rhadinopsylla integella
- Rhadinopsylla pentacantha
- Rhadinopsylla pitymydis
- Typhloceras poppei
- Ischnopsyllidae
- Ischnopsyllus elongatus
- Ischnopsyllus hexactenus
- Ischnopsyllus intermedius
- Ischnopsyllus obscurus
- Ischnopsyllus octactenus
- Ischnopsyllus simplex
- Ischnopsyllus variabilis
- Nycteridopsylla eusarca
- Nycteridopsylla longiceps
- Nycteridopsylla pentacnema
- Leptopsyllidae
- Amphipsylla rossica
- Leptopsyllus segnis – pchła mysia
- Peromyscopsylla bidentata
- Peromyscopsylla sylvatica
- pchłowate (Pulicidae)
- Archaeopsylla erinacei – pchła jeża
- Ctenocephalides canis – pchła psia
- Ctenocephalides felis – pchła kocia
- Pulex irritans – pchła ludzka
- Spinopsyllus cuniculi – pchła królicza
- Xenopsylla cheopis – pchła dżumowa
- Vermipsyllidae
- Chaetopsylla globiceps
- Chaetopsylla matina
- Chaetopsylla trichosa
Pluskwiaki (Hemiptera)
Prostoskrzydłe (Orthoptera)
Do fauny Polski zaliczono 82 gatunki owadów prostoskrzydłych (Orthoptera)[11] ze 105 wykazywanych z terenu kraju[13]. W poniższym wykazie nie uwzględniono ponad 20 gatunków błędnie wykazanych z Polski lub zawleczonych okazjonalnie[11]. Systematyka przyjęta za Orthoptera Species File i checklistą Żurawlewa na Biodiversity Map, przy czym taksony uszeregowane są alfabetycznie.
Prostoskrzydłe długoczułkowe (Ensifera)
Mrowiszczakowate (Myrmecophilidae)
W Polsce tylko 1 gatunek[14]:
Pasikonikowate (Tettigoniidae)
W Polsce występuje 13 gatunków[15]:
- Barbitistes constrictus – opaślik sosnowiec
- Bicolorana bicolor – podłatczyn dwubarwny
- Conocephalus dorsalis – miecznik łąkowy
- Conocephalus fuscus – miecznik ciemny
- Cyrtaspis scutata – niećwierk puklerzówka
- Decticus verrucivorus – łatczyn brodawnik
- Ephippiger ephippiger – siodlarka stepowa
- Gampsocleis glabra – stepówka nadnidziańska
- Isophya camptoxypha – zrówieńka karpacka
- Isophya kraussi – zrówieńka górska
- Isophya pienensis – zrówieńka pienińska
- Isophya posthumoidalis – zrówieńka wschodniokarpacka
- Isophya pyrenaea[a]
- Isophya stysi (syn. I. modestor stysi) – zrówieńka bieszczadzka
- Leptophyes albovittata – wątlik prążkowany
- Leptophyes punctatissima – wątlik charłaj
- Meconema meridionale – nadrzewek południowy
- Meconema thallasinum – nadrzewek długoskrzydły
- Metrioptera brachyptera – podłatczyn krótkoskrzydły
- Montana montana[16] – podłatczyn stepowy
- Phaneroptera falcata – długoskrzydlak sierposz
- Pholidoptera aptera – podkrzewin bezskrzydły
- Pholidoptera transsylvanica – podkrzewin transylwański[17]
- Pholidoptera griseoaptera – podkrzewin szary
- Platycleis albopunctata – podłatczyn białoplamy
- Platycleis grisea – podłatczyn szary
- Poecilimon schmidtii – pstrokaczek górski[17]
- Poecilimon ukrainicus – pstrokaczek ukraiński
- Polysarcus denticauda – grubosz bezskrzydły
- Roeseliana roeselii – podłatczyn Roesela
- Ruspolia nitidula – pasikonik stożkogłowy[17]
- Tettigonia cantans – pasikonik śpiewający
- Tettigonia caudata – pasikonik długopokładełkowy
- Tettigonia viridissima – pasikonik zielony
Śpieszkowate (Rhaphidophoridae)
W Polsce tylko 1 gatunek[18]:
Świerszczowate (Gryllidae)
W Polsce stwierdzono 6 gatunków[19]:
Turkuciowate (Gryllotalpidae)
W Polsce tylko 1 gatunek[20]:
Prostoskrzydłe krótkoczułkowe (Caelifera)
Szarańczowate (Acrididae)
W Polsce stwierdzono 35 gatunków[21]:
- Aiolopus thalassinus – sinica nadbrzeżna
- Anacridium aegyptium – szarańcza egipska[17]
- Arcyptera microptera – napierśnica krótkoskrzydła
- Bryodemella tuberculatum – brodawnica brodawkowana
- Calliptamus italicus – nadobnik włoski
- Capraiuscola ebneri – mirka bieszczadzka
- Capraiuscola ebneri carpathica
- Chorthippus albomarginatus – konik wszędobylski
- Chorthippus apricarius – konik ciepluszek
- Chorthippus biguttulus – konik pospolity
- Chorthippus brunneus – konik brunatny
- Chorthippus dorsatus – konik osiodłany
- Chorthippus eisentrauti – konik pieniński
- Chorthippus mollis – konik sucholubny
- Chorthippus pullus – konik ciemny
- Chorthippus vagans – konik leśny
- Chrysochraon dispar – złotawek nieparek
- Euthystira brachyptera – złotawiec krótkoskrzydły
- Gomphocerippus rufus – mułek buławkowaty
- Locusta migratoria – szarańcza wędrowna
- Locusta migratoria migratoria
- Locusta migratoria rossica
- Mecostethus parapleurus – naboczeń bagienny
- Miramella alpina – mirka alpejska
- Myrmeleotettix maculatus – pałkowiak plamisty
- Oedipoda caerulescens – siwoszek błękitny
- Omocestus haemorrhoidalis – skoczek szary
- Omocestus rufipes – skoczek zmienny
- Omocestus viridulus – skoczek zielony
- Podisma pedestris – bezskrzydlak pieszy
- Pseudochorthippus montanus – konik długopokładełkowy
- Pseudochorthippus parallelus – konik wąsacz
- Psophus stridulus – trajkotka czerwona
- Sphingonotus caerulans – przewężek błękitny, przewężek niebieskawy
- Stauroderus scalaris – kózka ciemnoskrzydła
- Stenobothrus lineatus – dołczan wysmukły
- Stenobothrus nigromaculatus – dołczan czarnoplamy
- Stenobothrus stigmaticus – dołczan deresz
- Stethophyma grossum – napierśnik torfowiskowy
Skakunowate (Tetrigidae)
W Polsce stwierdzono 7 gatunków[22]:
Przerzutki (Archeognatha)
W Polsce stwierdzono 6 gatunków[2], w tym[23][24]:
- Machilidae
- Dilta hibernica
- Lepismachilis notata
- Lepismachilis y-signata[25]
- Petrobius brevistylus[26]
- Machilis hessei
- Trigonophthalmus alternatus[27]
Psotniki, gryzki (Psocoptera)
W Polsce występuje około 70 gatunków[2], w tym[28]:
- Caeciliusidae
- Caecilius atricornis
- Caecilius burmeisteri
- Caecilius despaxi
- Caecilius fuscopterus
- Caecilius flavidus
- Caecilius gynapterus
- Caecilius piceus
- Enderleinella obsoleta
- Kolbia quisquiliarum
- Elipsocidae
- Cuneopalpus cyanops
- Elipsocus abietis
- Elipsocus hyalinus
- Elipsocus westwoodi
- Pseudopsocus fusciceps
- Pseudopsocus meridionalis
- Pseudopsocus rostocki
- Reuterella helvimacula
- Epipsocidae
- Epipsocus lucifugus
- Lachesillidae
- Lachesillia bernardi
- Lachesillia livida
- Lachesillia pedicularia
- Lachesillia quercus
- Liposcelidae
- Liposcelis decolor – psotnik kołatek[2]
- Mesopsocidae
- Mesopsocus immunis
- Mesopsocus laticeps
- Mesopsocus unipunctatus
- Peripsocidae
- Ectopscocus briggsi
- Peripscocus alboguttatus
- Peripscocus parvulus
- Peripscocus phaeopterus
- Peripscocus subfasciatus
- Philotarsidae
- Philotarsus parviceps
- Philotarsus picicornis
- Psyllipsocidae
- Psyllipsocus ramburi
- Psocidae
- Amphigerontia bifasciata
- Amphigerontia contaminata
- Amphigerontia intermedia
- Copostigma morio
- Euclismia conspurcata
- Euclismia quadrimaculata
- Hyalopsocus contrarius
- Loensia fasciata
- Loensia pearmani
- Loensia variegata
- Metylophorus nebulosus
- Oreopsocus montanus
- Psococerastis gibbosa
- Psocus bipunctatus
- Trichadenotectum majus
- Trichadenotectum sexpunctatum
- Psoculidae
- Psoculus neglectus
- Stenopsocidae
- Graphopsocus cruciatus
- Stenopsocus immaculatus
- Stenopsocus lachlani
- Stenopsocus stigmaticus
- Trichopsocidae
- Trichopsocus acuminatus
- Trichopsocus dalii
- Trogiidae
- Cerobasis questifalica
- Lepinotus inquilinus
- Lepinotus patruelis
- Lepinotus quadrispinosus
- Lepinotus reticulatus
- Myopsocnema annulata
- Trogium pulsatorium – pstonik zakamarnik
Rybiki (Zygentoma)
W Polsce stwierdzono 4 gatunki z 2 rodzin[2][24]:
- rybikowate (Lepismatidae)
- Lepisma saccharina – rybik cukrowy
- Thermobia domestica – rybik piekarniczy
- Ctenolepisma longicaudata[29]
- Nicoletiidae
- Nicoletia phytophila
Sieciarki (Neuroptera)
Sieciarki (Neuroptera s. str.) zwane też siatkoskrzydłymi (Neuroptera s. l.) lub sieciarkami właściwymi znane są też pod nazwą Planipennia.
Do 2007 roku z Polski wykazano 86 gatunków z 7 rodzin[30]:
Bielotkowate (Coniopterygidae)
- Aleuropteryx loewii
- Coniopteryx borealis
- Coniopteryx esbempeterseni
- Coniopteryx haematica
- Coniopteryx lentiae
- Coniopteryx pygmaea
- Coniopteryx tineiformis
- Conwentzia pineticola
- Conwentzia psociformis
- Helicoconis lutea
- Parasemidalis fuscipennis
- Semidalis aleyrodiformis
Mrówkolwowate (Myrmeleontidae) – 8 gatunków[11]
Okudlicowate (Sisyridae)
Strumycznikowate (Osmylidae)
Złotookowate (Chrysopidae)
- Chrysopa abbreviata
- Chrysopa commata
- Chrysopa dasyptera
- Chrysopa dorsalis
- Chrysopa formosa
- Chrysopa hummeli
- Chrysopa nigricostata
- Chrysopa pallens
- Chrysopa perla
- Chrysopa phyllochroma
- Chrysopa viridana
- Chrysoperla carnea (s. l.)
- Chrysoperla lucasina
- Chrysotropia ciliata
- Cunctochrysa albolineata
- Dichochrysa abdominalis
- Dichochrysa flavifrons
- Dichochrysa prasina
- Dichochrysa ventralis
- Hypochrysa elegans
- Nineta flava
- Nineta inpunctata
- Nineta pallida
- Nineta vittata
- Nothochrysa capitata
- Nothochrysa fulviceps
- Peyerimhoffina gracilis
Żupałkowate (Ascalaphidae)
Życiorkowate (Hemerobiidae)
- Drepanepteryx algida
- Drepanepteryx phalaenoides
- Hemerobius atrifrons
- Hemerobius contumax
- Hemerobius fenestratus
- Hemerobius handschini
- Hemerobius humulinus
- Hemerobius lutescens
- Hemerobius marginatus
- Hemerobius micans
- Hemerobius nitidulus
- Hemerobius perelegans
- Hemerobius pini – życiorek brązowy
- Hemerobius simulans
- Hemerobius stigma
- Megalomus hirtus
- Megalomus tortricoides
- Micromus angulatus
- Micromus lanosus
- Micromus paganus
- Micromus variegatus
- Psectra diptera
- Sympherobius elegans
- Sympherobius fuscescens
- Sympherobius klapaleki
- Sympherobius pellucidus
- Sympherobius pygmaeus
- Wesmaelius concinnus
- Wesmaelius malladai
- Wesmaelius mortoni
- Wesmaelius nervosus
- Wesmaelius quadrifasciatus
- Wesmaelius ravus
- Wesmaelius subnebulosus
Skorki (Dermaptera)
Skorki (Dermaptera) są reprezentowane w Polsce przez 6 gatunków[31]
- skorkowate (Forficulidae)
- obcężnicowate (Labiduridae)
- kleszczankowate (Labiidae)
Wachlarzoskrzydłe (Strepsiptera)
W Polsce stwierdzono 8 gatunków[32][33][34].
- Halictophagidae
- Halictophagus agalliae
- Elenchidae
- Elenchus tenuicornis
- pleszczykowate (Stylopidae)
- Halictoxenos spencei
- Halictoxenos tumulorum
- Paraxenos sphecidarum
- Pseudoxenos heydenii
- Stylops melittae
- Xenidae
- Xenos vesparum
Ważki (Odonata)
W odonatofaunie Polski stwierdzono występowanie 76 gatunków, w tym 2 gatunki (Coenagrion mercuriale i Gomphus pulchellus) zostały błędnie wykazane w starej literaturze, choć ich wystąpienie w Polsce uważa się za możliwe[35][36][37].
- gadziogłówkowate (Gomphidae)
- gadziogłówka pospolita (Gomphus vulgatissimus)
- gadziogłówka żółtonoga (Gomphus flavipes)
- trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia)
- smaglec mniejszy (Onychogomphus forcipatus)
- żagnicowate (Aeshnidae)
- husarz mniejszy (Anax parthenope)
- husarz wędrowny (Hemianax ephippiger)
- husarz władca (Anax imperator)
- żagnica jesienna (Aeshna mixta)
- żagnica południowa (Aeshna affinis)
- żagnica północna (Aeshna caerulea)
- żagnica ruda (Aeshna isosceles)
- żagnica sina (Aeshna cyanea)
- żagnica torfowa (Aeshna juncea)
- żagnica torfowcowa (Aeshna subarctica)
- żagnica wielka (Aeshna grandis)
- żagnica zielona (Aeshna viridis)
- żagniczka zwyczajna (Brachytron pratense)
- szklarnikowate (Cordulegastridae)
- szklarnik górski (Cordulegaster bidentatus)
- szklarnik leśny (Cordulegaster boltoni)
- szklarkowate (Corduliidae)
- miedziopierś górska (Somatochlora alpestris)
- miedziopierś metaliczna (Somatochlora metallica)
- miedziopierś północna (Somatochlora arctica)
- miedziopierś żółtoplama (Somatochlora flavomaculata)
- przeniela dwuplama (Epitheca bimaculata)
- szklarka zielona (Cordulia aenea)
- ważkowate (Libellulidae)
- lecicha białoznaczna (Orthetrum albistylum)
- lecicha mała (Orthetrum coerulescens)
- lecicha południowa (Orthetrum brunneum)
- lecicha pospolita (Orthetrum cancellatum)
- nomadka żółtawa (Pantala flavescens)
- szablak przepasany(górski) (Sympetrum pedemontanum)
- szablak krwisty (Sympetrum sanguineum)
- szablak podobny (późny) (Sympetrum striolatum)
- szablak południowy (Sympetrum meridionale)
- szablak przypłaszczony (Sympetrum depressiusculum)
- szablak szkocki (czarny) (Sympetrum danae)
- szablak wędrowny (wiosenny) (Sympetrum fonscolombei)
- szablak zwyczajny (Sympetrum vulgatum)
- szablak żółty (Sympetrum flaveolum)
- szafranka czerwona (Crocothemis erythraea)
- ważka czteroplama (Libellula quadrimaculata)
- ważka płaskobrzucha (Libellula depressa)
- ważka żółta (ruda) (Libellula fulva)
- zalotka białoczelna (Leucorrhinia albifrons)
- zalotka czerwonawa (Leucorrhinia rubicunda)
- zalotka spłaszczona (Leucorrhinia caudalis)
- zalotka torfowcowa (wątpliwa) (Leucorrhinia dubia)
- zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis)
- świteziankowate (Calopterygidae)
- świtezianka dziewica (Calopteryx virgo)
- świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens)
- pióronogowate (Platycnemididae)
- pióronóg zwykły (Platycnemis pennipes)
- pałątkowate (Lestidae)
- straszka pospolita (Sympecma fusca)
- straszka północna (syberyjska) (Sympecma paedisca)
- pałątka południowa (Lestes barbarus)
- pałątka niebieskooka (podobna) (Lestes dryas)
- pałątka pospolita (Lestes sponsa)
- pałątka mała (Lestes virens)
- pałątka wielkoplama (Lestes macrostigma)
- pałątka zielona (Lestes viridis)
- łątkowate (Coenagrionidae)
- iglica mała (Nehalennia speciosa)
- łątka dzieweczka (Coenagrion puella)
- łątka jeziorna (Erythromma lindenii)
- łątka ozdobna (Coenagrion ornatum)
- łątka stawowa (Coenagrion hastulatum)
- łątka wczesna (Coenagrion pulchellum)
- łątka wiosenna (Coenagrion lunulatum)
- łątka zalotna (Coenagrion scitulum)
- łątka zielona (Coenagrion armatum)
- łunica czerwona (Pyrrhosoma nymphula)
- nimfa stawowa (Enallagma cyathigerum)
- oczobarwnica większa (Erythromma najas)
- oczobarwnica mniejsza (Erythromma viridulum)
- tężnica wytworna (Ischnura elegans)
- tężnica mała (Ischnura pumilio)
Wciornastki (Thysanoptera)
W Polsce stwierdzono 226 gatunków[38], w tym:
Dziewięciorkowate (Aelothripidae)
Melanthripidae
Wciornastkowate (Thripidae)
- Anaphothrips euphorbiae[39]
- Anaphothrips obscurus[39]
- Aptinothrips elegans[39]
- Aptinothrips rufus[39]
- Aptinothrips stylifer[39]
- Baliothrips dispar[39]
- Baliothrips graminum[40]
- Belothrips acuminatus[39]
- Belothrips morio[39]
- Bolacothrips jordani[39]
- Ceratothrips ericae[39]
- Chaetanaphothrips orchidii – wciornastek storczykowiec[41]
- Chirothrips aculeatus[39]
- Chirothrips ambulans[39]
- Chirothrips hamatus[39]
- Chirothrips manicatus[39]
- Chirothrips pallidicornis[39]
- Chirothrips ruptipennis[39]
- Dendrothrips degeeri[38]
- Dendrothrips ornatus[39]
- Dendrothrips saltatrix[39]
- Echinothrips americanus – wciornastek amerykański[41]
- Firmothrips firmus[39]
- Frankliniella intonsa[39]
- Frankliniella occidentalis – wciornastek zachodni[41]
- Frankliniella pallida[39]
- Frankliniella tenuicornis[39]
- Hemianaphothrips articulosus[40]
- Heliothrips haemorrhoidalis – wciornastek szklarniowiec[41]
- Hercinothrips femoralis – wciornastek czerniec[41]
- Iridothrips iridis[39]
- Iridothrips mariae[42]
- Kakothrips robustus[39] – wciornastek grochowiec
- Limothrips cerealium[39]
- Limothrips consimilis[39]
- Limothrips denticornis[39] – głodek zęborogi
- Mycterothrips annulicornis[39]
- Mycterothrips consociatus[39]
- Mycterothrips latus[42]
- Mycterothrips salicis[39]
- Neohydatothrips abnormis[39]
- Neohydatothrips gracilicornis[39]
- Odontothrips biuncus[39]
- Odontothrips confusus[40]
- Odontothrips loti[39]
- Odontothrips meliloti[39]
- Odontothrips phaleratus[39]
- Oxythrips ajugae[39]
- Oxythrips bicolor[39]
- Oxythrips tatricus[39]
- Parenthothrips dracaenae – wciornastek cieplarek[41]
- Pelikanothrips kratochvili[40]
- Pezothrips dianthi[38]
- Platythrips tunicatus[39]
- Prosopothrips vejdovskyi[39]
- Rhaphidothrips longistylosus[39]
- Rubiothrips ferrugineus[39]
- Rubiothrips silvarum[39]
- Rubiothrips sordidus[39]
- Rubiothrips validus[39]
- Scolothrips uzeli[39]
- Selenothrips rubriocinctus – wciornastek krotonowiec[41]
- Sericothrips bicornis[39]
- Sericothrips staphylinus[40]
- Stenothrips graminum[39]
- Taeniothrips atratus[40]
- Taeniothrips euchari – wciornastek nolinowiec[41]
- Taeniothrips inconsequens[39]
- Taeniothrips picipes[39]
- Tenothrips frici[39]
- Tenothrips reichardti[39]
- Thrips albopilosus[39]
- Thrips alni[39]
- Thrips angusticeps[39]
- Thrips atratus[39]
- Thrips brevicornis[39]
- Thrips calcaratus[39]
- Thrips conferticornis[39]
- Thrips crassicornis[39]
- Thrips dilatatus[39]
- Thrips discolor[39]
- Thrips flavus[39]
- Thrips fulvipes[39]
- Thrips fuscipennis[39]
- Thrips incognitus[39]
- Thrips juniperinus[39]
- Thrips major[39]
- Thrips mancosetosus[39]
- Thrips minutissimus[39]
- Thrips montanus[39]
- Thrips nigropilosus[39]
- Thrips origani[40]
- Thrips palmi – wciornastek orientalny[41]
- Thrips physapus[39]
- Thrips pillichi[39]
- Thrips pini[39]
- Thrips roepkei[39]
- Thrips simplex – wciornastek mieczykowiec[41]
- Thrips tabaci[39] – wciornastek tytoniowiec
- Thrips trehernei[39]
- Thrips trybomi[39]
- Thrips urticae[39]
- Thrips validus[39]
- Thrips verbasci[39]
- Thrips viminalis[39]
- Thrips vulgatissimus[39]
- Tmetothrips subapterus[39]
Kwietniczkowate (Phlaeothripidae)
- Acanthothrips nidicornis[39]
- Bolothrips bicolor[40]
- Bolothrips dentipes[39]
- Bolothrips icarus[40]
- Cephalothrips monilicornis[39]
- Cryptothrips nigripes[39]
- Haplothrips acanthoscelis[42]
- Haplothrips aculeatus[39] – kwietniczek żytni
- Haplothrips alpester[39]
- Haplothrips alpicola[39]
- Haplothrips angusticornis[39]
- Haplothrips crassicornis[39]
- Haplothrips dianthinus[39]
- Haplothrips distinguendus[39]
- Haplothrips helianthemi[42]
- Haplothrips hukkineni[42]
- Haplothrips kurdjumovi[39]
- Haplothrips leucanthemi[39]
- Haplothrips minutus[39]
- Haplothrips niger[39]
- Haplothrips phyllophilus[39]
- Haplothrips propinqus[39]
- Haplothrips statices[39]
- Haplothrips setiger[39]
- Haplothrips setigeriformis[39]
- Haplothrips subtilissimus[39]
- Haplothrips tritici – kwietniczek pszeniczny[43]
- Hoplandrothrips bidens[39]
- Hoplandrothrips famelicus[44]
- Hoplothrips carpathicus[45]
- Hoplothrips corticis[39]
- Hoplothrips pedicularius[39]
- Hoplothrips semicaeus[39]
- Hoplothrips ulmi[39]
- Liothrips setinodis[39]
- Neoheegeria vebrasci[42]
- Notothrips albovittatus[39]
- Phlaeothrips coriaceus[39]
- Poecilothrips albopictus[40]
- Thorybothrips unicolor[39]
- Xylaplothrips fuliginosus[39]
Widelnice (Plecoptera)
W Polsce stwierdzono 113 gatunków z 7 rodzin[46], w tym:
Kusałkowate (Capniidae)
- Capnia nigra[47]
Kusoszczetkowate (Taeniopterygidae)
Nieszczetowate (Nemouridae)
- Amphinemura borealis[47]
- Amphinemura standfussi[48]
- Amphinemura sulcicollis[47]
- Amphinemura triangularis[47]
- Nemoura avicularis[48]
- Nemoura cambrica[47]
- Nemoura cinerea[47] – nieszczeta żółtonoga
- Nemoura dubitans[47]
- Nemoura flexuosa[48]
- Nemoura mortoni[47]
- Nemurella picteti[48]
- Protonemura auberti[48]
- Protonemura intricata[47]
- Protonemura praecox[47]
- Protonemura risi[47]
Sfałdkowate (Leuctridae)
Szczetnicowate (Chloroperlidae)
Widelinicowate (Perlidae)
- Dinocras cephalotes[47]
- Dinocras megacephala[47]
- Diura bicaudata[48]
- Perla bipunctata[47] – widelnica dwukropka
- Perla burmeisteriana[47]
- Perla marginata[47] – widelnica paskowana
Widłogonowate (Perlodidae)
Wielbłądki (Raphidioptera)
Rząd Raphidioptera jest reprezentowany na obszarze Polski przez 10 gatunków[11]:
Wielkoskrzydłe (Megaloptera)
- Sialidae – żylenicowate – 4 gatunki:
- żylenica nadwodna (Sialis lutaria)
- żylenica pospolita (Sialis fuliginosa)
- Sialis morio[49]
- Sialis nigripes[50]
- Sialis sordida[51]
Wojsiłki (Mecoptera)
W Polsce występuje 10 gatunków[11]:
- bugarowate (Bittacidae)
- Bittacus italicus
- Bittacus hageni
- pośnieżkowate (Boreidae)
- Boreus hyemalis – pośnieżek zimowy
- Boreus westwoodi
- wojsiłkowate (Panorpidae)
- Aulops alpina
- Panorpa cognata
- Panorpa communis – wojsiłka pospolita
- Panorpa germanica
- Panorpa hybrida
- Panorpa vulgaris – wojsiłka zwyczajna
Wszy i wszoły (Phthiraptera)
W Polsce blisko 400 gatunków[2].
Wszoły głaszczkowe (Amblycera)
W Polsce około 120 gatunków[2], w tym[52][53]:
Gliricolidae
- Gliricola porcelli[2]
Gyropidae
- Gyropus ovalis
Laemobothriidae
- Laemobothrion maximum
- Laemobothrion tinnunculi
- Laemobothrion vulturis
- Actornithophilus bicolor
- Actornithophilus flumineus
- Actornithophilus gracilis
- Actornithophilus hrabeni
- Actornithophilus lavei
- Actornithophilus limosae
- Actornithophilus lyarpurensis
- Actornithophilus perrarus
- Actornithophilus pustulosus
- Actornithophilus totani
- Actornithophilus trilobatus
- Actornithophilus umbrinus
- Allocolpocephalon fregili
- Allocolpocephalon laniidorum
- Amyrsidea obstinata
- Amyrsidea perdicis
- Anseriphilus pectiventris
- Aquiligogus barbati
- Aquiligogus brachysomus
- Aquiligogus buteonis
- Aquiligogus flavescens
- Ardeiphilus trochioxus
- Austromenopon alpinum
- Austromenopon caspiae
- Austromenopon decorosum
- Austromenopon erilis
- Austromenopon fuscofasciatum
- Austromenopon hystriculum
- Austromenopon lutescens
- Austromenopon meyeri
- Austromenopon nigropleurum
- Austromenopon putum
- Austromenopon sternophilum
- Austromenopon transversum
- Austromenopon vanelli
- Bonomiella columbae
- Ciconiphilus decimfasciatus
- Ciconiphilus quadripustulatus
- Colpocephalum zebra
- Cuculiphilus fasciatus
- Dennyus hirundinis
- Eomenacanthus stramineus
- Gallacanthus cornutus
- Gruimenopon longum
- Heleonomus macilentus
- Hohorstiella gigantea
- Holomenopon lecoxanthum
- Holomenopon maxbeieri
- Kurodaia haliaceti
- Lanicanthus brevidentatus
- Larithophilus piceus
- Menacanthus eurysternus
- Menacanthus festivus
- Menacanthus laticeps
- Menacanthus merisuoi
- Menacanthus monochromateus
- Menacanthus mutabilis
- Menacanthus pius
- Menacanthus polonicus
- Menacanthus sinuatus
- Menacanthus sittae
- Menacanthus vistulanus
- Menacanthus wiprzyckii
- Menopon deryloi
- Menopon gallinae
- Menopon pallens
- Myrsidea brunnea
- Myrsidea cornicis
- Myrsidea cucullaris
- Myrsidea indivisa
- Myrsidea isostoma
- Myrsidea latifrons
- Myrsidea proterva
- Myrsidea rustica
- Myrsidea picae
- Myrsidea thoracica
- Neocolpocephalum apivorum
- Neocolpocephalum bicinctum
- Neocolpocephalum polonum
- Neocolpocephalum tricinctum
- Neocolpocephalum turbinatum
- Picusphilus inaequalis
- Pseudomenopon dolium
- Pseudomenopon frescai
- Pseudomenopon insolens
- Pseudomenopon janiszewskae
- Pseudomenopon pilosum
- Pseudomenopon stuchlyi
- Pseudomenopon zlotorzyckae
- Picacanthus dryobates
- Trinoton anserinum
- Trinoton querquedulae
- Uchida pallidulus
Ricinidae
- Ricinus dolichocephalus
- Ricinus elongatus
- Ricinus fringillae
- Ricinus major
- Ricinus rubeculae
Trimenoponidae
- Trimenopon hispidum
Wszoły bezgłaszczkowe (Ischnocera)
W Polsce ponad 230 gatunków[2], w tym[54][55][56][57]:
Acidoproctidae
- Ornithobius cygni
Bovicolidae
- Bovicola bovis
- Bovicola caprae
- Bovicola sedecimdecembrii
- Cervicola meyeri
- Werneckiella equi
Degeeriellidae
- Degeeriella discocephala
- Kelerinirums fulvus
- Kelerinirums fuscus
- Kelerinirums nisus
- Kelerinirums phlyctopygus
- Kelerinirums regalis
- Kelerinirums rufus
- Lagopoecus colchicus
- Lagopoecus lyrurus
- Lagopoecus pallidovittatus
- Picicola candidus
- Upupicola upupae
Esthiopteridae
- Anaticola anseris
- Anaticola crassicornis
- Anatoecus cygni
- Anatoecus dentatus
- Anatoecus icterodes
- Aquanirmus colymbinus
- Aquanirmus emersoni
- Ardeicola ciconiae
- Ardeicola goisagi
- Ardeicola maculatus
- Ardeicola stellaris
- Carduiceps cingulatus
- Carduiceps complexivus
- Carduiceps meinertzhageni
- Carduiceps scalaris
- Carduiceps zonarius
- Columbicola claviformis
- Columbicola columbae – gołębniak gołębi
- Craspedonirmus colymbinus
- Estchiopterum gruis
- Fulicofulla lurida
- Fulicofulla stammeri
- Ibidoecus plataleae
- Neophilopterus incompletus
- Neophilopterus tricolor
Goniodidae
- Campanulotes bidentatus
- Chelopistes meleagridis
- Coloceras damicornis
- Goniocotes chrysocephalus
- Goniocotes gallinae
- Goniocotes maculatus
- Goniocotes simillimus
- Goniodes pavonis
- Gonocephalus bituberculatus
- Gonocephalus colchici
- Gonocephalus lagopi
- Gonocephalus tetraonis
- Solenodes dispar
- Stenocrotaphus gigas
Lipeuridae
- Cuclotogaster cinereus
- Cuclotogaster heterogrammicus
- Cuclotogaster heterographus
- Lipeurus caponis
- Lipeurus maculosus
- Otilipeurus antilogus
- Reticulipeurus mesopelios
- Reticulipeurus tetraonis
- Rhynonirmus helvolus
- Rhynonirmus medius
- Rhynonirmus scolopacis
Meinertzhageniellidae
- Falcolipeurus quadripustulatus
- Falcolipeurus sulcifrons
- Aegypoecus trigonoceps
- Allobrueelia abluda
- Allobrueelia amsel
- Allobrueelia marginata
- Brueelia brachythorax
- Brueelia cruciata
- Brueelia cyclothorax
- Brueelia iliaci
- Brueelia jacobi
- Brueelia obligata
- Brueelia straminea
- Corvonirmus uncinosus
- Corvonirmus varius
- Craspedorrhynchus dilatatus
- Craspedorrhynchus haematopus
- Craspedorrhynchus macrocephalus
- Craspedorrhynchus melittoscopus
- Craspedorrhynchus naevius
- Craspedorrhynchus nisi
- Craspedorrhynchus platystomus
- Craspedorrhynchus spathulatus
- Cuculoecus latifrons
- Cypseloecus excisus
- Docophorulus alexanderkoenigi
- Docophorulus capillatus
- Docophorulus chloridis
- Docophorulus citrinellae
- Docophorulus coarctatus
- Docophorulus cumulatus
- Docophorulus curvirostrae
- Docophorulus fortunatus
- Docophorulus fringillae
- Docophorulus hanzaki
- Docophorulus linariae
- Docophorulus merulae
- Docophorulus mirificus
- Docophorulus modularis
- Docophorulus necopinatus
- Docophorulus ornatus
- Docophorulus pallescens
- Docophorulus passerinus
- Docophorulus pyrrhulae
- Docophorulus rapax
- Docophorulus reguli
- Docophorulus residuus
- Docophorulus rubeculae
- Docophorulus rutteri
- Docophorulus timmermanni
- Docophorulus turdi
- Docophorulus vernus
- Hirundiniella domestica
- Maculinirmus mundus
- Nigronirmus densilimbus
- Nigronirmus juno
- Nigronirmus kratochvili
- Nigronirmus limbatus
- Olivinirmus glandarii
- Olivinirmus olivaceus
- Panurinirmus visendus
- Paranirmus heteroscelis
- Penenirmus albiventris
- Philopterus atratus
- Philopterus corvi
- Philopterus crassipes
- Philopterus garruli
- Philopterus guttatus
- Philopterus ocellatus
- Philopterus picae
- Picophilopterus auritus
- Picophilopterus californiensis
- Picophilopterus pici
- Pleurinirmus affectator
- Pleurinirmus pari
- Pleurinirmus phylloscopi
- Pleurinirmus rarus
- Rostrinirmus refractariolus
- Rostrinirmus ruficeps
- Spironirmus nebulosus
- Strigiphilus clypeatus
- Strigiphilus cursitans
- Strigiphilus cursor
- Strigiphilus laticephalus
- Sturnidoecus aeneus
- Sturnidoecus blandus
- Sturnidoecus sturni
- Turdinirmus merulensis
- Tytoniella rostrata
Pseudonirmidae
- Philichthyphaga gyricornis
Rallicolidae
- Chadraceps conexus
- Chadraceps hiaticulae
- Incidifrons fulicae
- Incidifrons gallinulae
- Koeniginirmus caspius
- Koeniginirmus eugrammicus
- Koeniginirmus normifer
- Koeniginirmus nychthemerus
- Koeniginirmus ornatus
- Koeniginirmus punctatus
- Koeniginirmus sellatus
- Lunaceps actophilus
- Lunaceps drosti
- Lunaceps falcinellus
- Lunaceps holophaeus
- Lunaceps limosella
- Lunaceps nereis
- Lunaceps numenii
- Mjoberginirmus obliquus
- Mulcticola hypoleucus
- Oedicnemiceps annulatus
- Quadraceps bicuspis
- Quadraceps charadrii
- Quadraceps conformis
- Quadraceps fissus
- Quadraceps furvus
- Quadraceps junceus
- Quadraceps obscurus
- Quadraceps ochropi
- Quadraceps ravus
- Quadraceps similis
- Quadraceps strepsilaris
- Rallicola fulicae
- Rallicola minutus
- Saemundssonia cephala
- Saemundssonia clayae
- Saemundssonia conica
- Saemundssonia haematopi
- Saemundssonia integra
- Saemundssonia lari
- Saemundssonia limosae
- Saemundssonia lobaticeps
- Saemundssonia platygaster
- Saemundssonia scolopacisphaeopodis
- Saemundssonia sternae
- Saemundssonia stresemanni
- Saemundssonia tringae
- Saemundssonia waterstoni
- Scolopaceps ambiguus
- Scolopaceps aureus
- Trichodectes canis
- Trichodectes melis
Wszy (Anoplura)
W Polsce 34 gatunki[2], w tym[58]:
Echinophthiriidae
- Echinophthirius horridus[2]
- Enderleinellus nitzschi
- Enderleinellus propinquus
- Hoplopleura acanthopus
- Hoplopleura affinis
- Hoplopleura captiosa
- Hoplopleura edentula
- Hoplopleura longula
- Schizophthirus dyromydis
- Linognathus setosus – wesz psia
- Linognathus vituli
- Solenopotes capillatus
- Solenopotes capreoli[2]
Phthiridae
Wszy słoniowe (Rhynchophthirina)
W Polsce stwierdzono tylko jeden gatunek: Haematomyzus elephantis z rodziny Haematomyzidae[2].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Informacje o występowaniu Isophya pyrenaea w Polsce najprawdopodobniej dotyczyły innych gatunków. Zobacz opis w artykule Isophya pyrenaea, Bazyluk i Liana (2000) oraz Heller et al. (2004) The Isophya species of central and western Europe (Orthoptera: Tettigonioidea: Phaneropteridae). Tijdschrift voor Entomologie. 147: 237–258 (pdf).
Przypisy
- 1 2 Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 M. Kłonowska-Olejnik, A. Łabędzki, J. Majecki. Jętki (Ephemeroptera) wybranych siedlisk wodnych Karkonoskiego Parku Narodowego. „Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Ratio Ind. Lignar.”. 15 (4), s. 257–267, 2016). DOI: 10.17306/J.AFW.2016.4.28.
- 1 2 3 4 Teresa Jażdżewska, Arkadiusz Wojcieszek. Metreletus balcanicus (Ulmer, 1920) (Ephemeroptera) in Poland with notes on its ecology and biology. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 66, s. 9–16, 1997.
- 1 2 3 Systematyczna lista gatunków. [w:] Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2014-05-22].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Ryszard Sowa. Materiały do poznania Ephemeroptera i Plecoptera w Polsce. „Acta Hydrobiologica”. 4 (2), s. 205-224, 1962.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Bronisław Szczęsny, Anna Wiśniowska: Fauna jętek (Ephemeroptera) Babiej Góry. W: Monografia Fauny Babiej Góry. B.W. Wołoszyn, D. Wołoszyn, W. Celary (re.). 2003, s. 123-139.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Maria Keffermuller. Badania nad fauną jętek (Ephemeroptera) Wielkopolski. VI. „Badania fizjograficzne nad Polską Zachodnią, seria C – Zoologia”. 31, 1978.
- 1 2 3 Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski, Maciej Kamiński: Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1998. [dostęp 2017-05-04].
- ↑ A.W.M. Mol. Oligoneuriella polonica n. sp. and note on Oligoneuriella pallida (Hagen, 1855) (Ephemeroptera: Oligoneuridae). „Entomologische Berichten”. 44, s. 126-128, 1984.
- 1 2 3 4 5 6 Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.
- ↑ Wacław Skuratowicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXIX Pchły – Siphanoptera (Aphaniptera). Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1967.
- ↑ Władysław Bazyluk, Anna Liana: Prostoskrzydłe – Orthoptera. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2000, seria: Katalog Fauny Polski cz. 17, z. 2. ISBN 83-85192-94-8.
- ↑ P. Żurawlew: rodzina: Myrmecophilidae Saussure, 1874 — mrowiszczakowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tettigoniidae Kraus, 1902 — pasikonikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ Gatunek uważany za wymarły na terenie Polski. (Za: Ryszard Orzechowski. Obserwacje wybranych gatunków prostoskrzydłych (Orthoptera) w południowej części województwa lubuskiego (pdf). „Przegląd Przyrodniczy”. XX (1-2), s. 45-50, 2009.).
- 1 2 3 4 5 Żurawlew P., Orzechowski R., Grobelny S., Brodacki M., Kutera M., Radzikowski P., Czyżewski S.: Prostoskrzydłe (Orthoptera) Polski. [dostęp 2020-09-23].
- ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllidae Laicharting, 1781 — świerszczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ P. Żurawlew: rodzina: Acrididae Macleay A., 1821 — szarańczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tetrigidae Audinet-Serville, 1838. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. III-V Pierwogonki – Protura, Widłogonki – Diplura, Szczeciogonki – Thysanura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1955.
- 1 2 Andrzej Szeptycki. Możliwości ochrony Apterygota -pytania i problemy. „Wiadomości entomologiczne”. 18 Supl., s. 139-145, 2000. Poznań.
- ↑ Lepismachilis (Lepismachilis) y-signata Kratochvil, 1945. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ Petrobius brevistylis Carpenter, 1913. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ Trigoniophthalmus alternatus (Silvestri, 1904). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
- ↑ Julitta Martini: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIV Gryzki – Psocoptera. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1975.
- ↑ Ctenolepisma longicaudata [online], Insektarium, 31 sierpnia 2020 [dostęp 2023-12-04] (pol.).
- ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 279. ISBN 978-83-881470-7-4.
- ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 5–7. ISBN 978-83-881470-7-4.
- ↑ T. Huflejt, A. Liana. Materiały do poznania wachlarzoskrzydłych (Strepsiptera) w Polsce. „Nowy Pamiętnik Fizjograficzny”. 3 (1-2), s. 61-80, 2004.
- ↑ M.L. Borowiec, B. Wiśniowski, W. Żyła. Xenos vesparum Rossius, 1793 – a strepsipteron new to Poland (Strepsiptera: Xenidae). „Acta Musei Moraviae, Scientiae Biologicae”. 97, s. 7-12, 2012.
- ↑ M.L. Borowiec. Nowe stanowisko Elenchus tenuicornis (Kirby, 1815) (Strepsiptera: Elenchidae) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 31 (3), s. 210, 2012.
- ↑ Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239.
- ↑ Ważki (Odonata) Polski: Systematyka. Strona internetowa Sekcji Odonatologicznej PTE. [dostęp 2010-07-31].
- ↑ Nomadka żółtawa (Pantala flavescens). Strona internetowa Ewy Miłaczewskiej. [dostęp 2017-10-18].
- 1 2 3 Katarzyna Czepiel-Mil, Robert Stryjecki, Danuta Kowalczyk-Pecka. Synecological characterization of thrip communities (Insecta, Thysanoptera) of the UMCS Botanical Garden in Lublin. „Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr.”. 12, s. 5–12, 2015.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 Halina Kucharczyk, Kinga Stanisławek. Wciornastki (Thysanoptera) obszarów górskich Polski. „Wiadomości entomologiczne”. 29 Suppl., s. 53-64, 2010.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Halina Kucharczyk. Przylżeńce (Thysanoptera) Roztocza. „Fragmenta Faunistica”. 37 (6), 1994.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Gabriel Łabanowski: Organizmy inwazyjne wykrywane w polskich szklarniach. Wciornastki (Thripidae). Instrukcja rozpoznawania na podstawie wyglądu i objawów żerowania. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa, 2012. ISBN 978-83-60573-60-0. [dostęp 2015-03-27].
- 1 2 3 4 5 6 Agnieszka Gocyła, Wojciech Sierka. Wciornastki (Thysanoptera) Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska). „Acta entomologica silesiana”. 16, s. 69–87, 2009.
- ↑ J.W. Ruszkowski. Wyniki badań nad szkodliwą fauną Polski na podstawie materjałów z lat 1919 — 1930. „Rocznik Ochrony Roślin cz. B Szkodniki roślin”. 1 (1-3), s. 376, 1933. Warszawa.
- ↑ Halina Kucharczyk, Dorota Sałapa, Maria Grochowska. Hoplandrothrips famelicus (Priesner, 1926) (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a thrips new to the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 80, s. 493–498, 2011. DOI: 10.2478/v10200-011-0037-9.
- ↑ Halina Kucharczyk, Łukasz Wyrozumski. Hoplothrips carpathicus PELIKÁN, 1961 (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a new thrips species in the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 84, s. 73–83, 2015. DOI: 10.1515/pjen-2015-0007.
- ↑ Grzegorz Tończyk: Widelnice – Plecoptera. W: Klucz do oznaczania makrobezkręgowców bentosowych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Jacek Siciński (red.). Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2013, s. 236, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-25-0.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Wojciech Fiałkowski. Widelnice (Plecoptera). „Flora i Fauna Pienin – Monografie Pienińskie”. 1, s. 147–150, 2000.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 W. Kittel. Stoneflies (Plecoptera) of the Świętokrzyski National Park (Central Poland). „Annales Limnologicae”. 20 (1–2), s. 59–62, 1984.
- ↑ Czechowska, W.: Sialis morio Klingstedt, 1932 (Megaloptera, Sialidae), an alderfly species new to Poland. Fragmenta Faunistica 2000 Vol. 43 No. 9/17 pp. 123-125. ISSN 0015-9301.
- ↑ Dobosz R.: Nowe stanowiska Sialis nigripes Pictet, 1865 w Polsce (Neuropteroidea: Megaloptera). Acta Entomologica Silesiana, 1997-1998, 05-06.
- ↑ Żylenice (Sialis spp.) – między lądem, a wodą [online], Świat Makro.com, 9 maja 2015 [dostęp 2023-12-07] (pol.).
- ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 1 Część ogólna oraz nadrodziny Gyropoidea i Laemobothrioidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
- ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 2 Nadrodzina Menoponoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
- ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 3. Nadrodziny Goniodoidea i Trichodectoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
- ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 4 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Philopteridae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1977.
- ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 5 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Rallicolidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
- ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 6 Nadrodzina Philopteroidea, rodziny: Meinertzhageniellidae, Lipeuridae, Degeeriellidae, Pseudonirmidae, Giebellidae, Esthiopteridae i Acidoproctidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1980.
- ↑ Zofia Wegner: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVI Wszy – Anoplura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.