Język kirgiski
| Obszar |
Kirgistan, Federacja Rosyjska, Afganistan, Kazachstan, Tadżykistan i inne | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
5 mln[1] | ||||||
| Pismo/alfabet |
zmodyfikowana cyrylica, zmodyfikowane pismo arabskie | ||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Kirgistan | ||||||
| Ethnologue | 1 narodowy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | ky | ||||||
| ISO 639-2 | kir | ||||||
| ISO 639-3 | kir | ||||||
| IETF | ky | ||||||
| Glottolog | kirg1245 | ||||||
| Ethnologue | kir | ||||||
| WALS | kgz | ||||||
| SIL | KIR | ||||||
| Występowanie | |||||||
 | |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język kirgiski (kirg. кыргыз тили[2], قىرعىزچا, قىرعىز تىلى) – język należący do rodziny języków turkijskich. Jest językiem urzędowym Kirgistanu, obok rosyjskiego. Porozumiewa się nim ok. 5 mln[1] ludzi, głównie Kirgizów w swoim kraju, ale też w Afganistanie, Chinach, Kazachstanie, Tadżykistanie, Turcji i Uzbekistanie.
Jest blisko spokrewniony z językiem kazachskim.
Dialekty
Języki kirgiski dzieli się na dwa podstawowe dialekty: północny, w którym jest więcej zapożyczeń z języków mongolskich i wpływów kazachskich, oraz południowy, charakteryzujący się wpływami uzbeckimi. Język literacki opiera się na dialekcie północnym[3].
Istnieje też mniejszy, trzeci dialekt języka kirgiskiego w Pamirze. Wielka ilość zapożyczeń z języka dari i brak rusycyzmów zauważalnie utrudniają zrozumienie tego dialektu przez Kirgizów z Kirgistanu[4].
Alfabet
Język kirgiski jest obecnie zapisywany cyrylicą, a alfabet zawiera 36 znaków, w tym wszystkie znaki alfabetu rosyjskiego oraz Ңң, Үү, Өө. Alfabet kirgiski przedstawia się następująco[5]:
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
| Н н | Ң ң | О о | Ө ө | П п | Р р | С с |
| Т т | У у | Ү ү | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч |
| Ш ш | Щ щ | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Historycznie używano alfabetu łacińskiego – janalifu (w latach 1928—1940), a przedtem alfabetu arabskiego[5]. Wśród Kirgizów w Sinciangu zachowało się pismo arabskie[6].
Społeczeństwo Kirgistanu ma różne zdania co do ponownego przyjęcia alfabetu łacińskiego. Przewodniczący Narodowej Komisji ds. Języka Państwowego i Polityki Językowej Kirgistanu, Kanybek Osmonaliew, ogłosił we wrześniu 2022 roku, że rozważane jest przejście z cyrylicy na alfabet łaciński[7]. Kilka miesięcy potem, kiedy ponownie zaproponowano zmianę oficjalnego systemu pisma w celu zbliżenia kraju do innych narodów turkijskojęzycznych, Rosja zawiesiła eksport produktów mlecznych do Kirgistanu. Osmonaliew został upomniany przez prezydenta Sadyra Dżaparowa, który następnie wyjaśnił, że Kirgistan nie ma planów rezygnacji z alfabetu cyrylickiego[8].
Przykładowe teksty
Pierwszy artykuł Deklaracji Praw Człowieka w języku kirgiskim[9]:
| Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш. |
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Kyrgyz, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ К. К. Юдахин (red.): Орусча-кыргызча сөздүк/Русско-киргизский словарь. Москва: Академия Наук Киргизской ССР, 1957, s. 280. (ros.).
- ↑ Kyrgyz [online], University of Cambridge Language Centre Resources [dostęp 2025-01-29] (ang.).
- ↑ Ron Synovitz, Will Pamir Kyrgyz Leave The 'Roof Of The World'?, „RadioFreeEurope/RadioLiberty” [dostęp 2025-01-29] (ang.).
- 1 2 Киргизский алфавит | это... Что такое Киргизский алфавит? [online], Словари и энциклопедии на Академике [dostęp 2024-10-08] (ros.).
- ↑ Тынчтыкбек Чоротегин, Арабай уулу и наша арабографическая письменность, „Азаттык Υналгысы”, 15 lutego 2011 [dostęp 2024-10-08] (ros.).
- ↑ Kyrgyzstan to adopt Latin alphabet, in blow to ‘Russian order’: report - English Section [online], Polskie Radio, 29 września 2022 (ang.).
- ↑ Russia Suspends Dairy Products From Kyrgyzstan After Calls In Bishkek To Drop Cyrillic Script, „Radio Free Europe” [dostęp 2023-04-21] (ang.).
- ↑ Адам Укуктарынын Жалпы Декларациясы. ohchr.org. [dostęp 2015-07-18]. (kirg.).
Linki zewnętrzne
- Wiadomości BBC w języku kirgiskim
- Gulzat Kokoeva. Nauka języka kirgiskiego w Polsce (oferuje UAM)