Samuel Eilenberg
 Samuel Eilenberg (1970) | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk matematycznych | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1936 |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
członek zagraniczny |
| Praca naukowo-dydaktyczna | |
| Uczelnia | |
| Nagrody | |
|
| |
Samuel Eilenberg (ur. 30 września 1913 w Warszawie, zm. 30 stycznia 1998 w Nowym Jorku) – polsko-amerykański matematyk pochodzenia żydowskiego, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej, członek zagraniczny Polskiej Akademii Nauk.
Życiorys
W roku akademickim 1930/1931 rozpoczął studia matematyczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 obronił pracę doktorską O zastosowaniach topologicznych odwzorowań na okrąg koła. 12 kwietnia 1939 wypłynął z Gdyni statkiem do Wielkiej Brytanii a następnie do USA, zabierając całe swoje matematyczne archiwum. Eilenberg zrezygnował z obywatelstwa polskiego w 1948 roku i przyjął obywatelstwo USA[1]. Topolog, współtwórca teorii kategorii, algebry homologicznej (z Henrym Cartanem)[2] i nowoczesnej (aksjomatycznej) topologii algebraicznej (z Normanem Steenrodem)[3][4]. Miał zasadniczy wpływ na rozwój i język matematyki XX wieku. Wniósł wkład do teorii automatów[5]. Był pierwszym i przez dłuższy czas jedynym niefrancuskim uczestnikiem słynnej grupy matematyków, publikującej pod pseudonimem Nicolas Bourbaki.
Samuel Eilenberg był również znawcą i kolekcjonerem dzieł sztuki, zwłaszcza dalekowschodnich. O ile w świecie matematyków był znany jako Sammy, to w świecie sztuki był znany jako Profesor.
Razem z Saundersem Mac Lanem pracował nad przestrzeniami topologicznymi[6][7], znanymi obecnie jako przestrzeniami Eilenberga-MacLane’a[a][8][9]. Efekty innych jego prac to ścisła definicja homologii singularnej, ciągi spektralne Eilenberga-Moore'a (z Johnem Moore'em), twierdzenie o przeszkodach (metoda), aksjomatyka Eilenberga-Steenroda teorii homologicznych i kohomologicznych (z Normanem Steenrodem), wyniki z topologicznej teorii wymiaru oraz z teorii węzłów.
Laureat Nagrody Wolfa z matematyki (1986)[10]. W 1991 r. został członkiem zagranicznym PAN[11].
W 1996 roku doznał udaru mózgu. Po kolejnym udarze 2 lata później zmarł w Nowym Jorku.
Wybrane publikacje
- Samuel Eilenberg, Tudor Ganea, On the Lusternik-Schnirelmann Category of Abstract Groups, „The Annals of Mathematics”, 65 (3), 1957, s. 517, DOI: 10.2307/1970062, JSTOR: 1970062 (ang.).
- Samuel Eilenberg, John C. Moore, Limits and spectral sequences, „Topology”, 1 (1), 1962, s. 1–23, DOI: 10.1016/0040-9383(62)90093-9 (ang.).
Uwagi
- ↑ Spotykana jest pisownia „Eilenberga-Mac Lane’a”
Przypisy
- ↑ Stefan Jackowski, Samuel Eilenberg - wielki matematyk z Warszawy, „Wiadomości Matematyczne”, 50 (1), 2015, s. 21–43, DOI: 10.14708/wm.v50i1.651.
- ↑ Henry Cartan, Samuel Eilenberg, Homological Algebra, Princeton University Press, 1956 (Princeton Mathematical Series, vol. 19) (ang.).
- ↑ S. Eilenberg, N.E. Steenrod, Axiomatic Approach to Homology Theory, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 31 (4), 1945, s. 117–120, DOI: 10.1073/pnas.31.4.117, PMID: 16578143, PMCID: PMC1078770 (ang.).
- ↑ Samuel Eilenberg, Norman E. Steenrod, Foundations of algebraic topology, Princeton University Press, 1952 (ang.).
- ↑ Samuel Eilenberg, Automata, Languages and Machines, New York: Academic Press, 1974–1976, ISBN 0-12-234001-9, OCLC 915666 (ang.).
- ↑ Samuel Eilenberg, Saunders MacLane, Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces, „The Annals of Mathematics”, 46 (3), 1945, s. 480, DOI: 10.2307/1969165, JSTOR: 1969165 (ang.).
- ↑ Samuel Eilenberg, Saunders MacLane, Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces. II, „The Annals of Mathematics”, 51 (3), 1950, s. 514, DOI: 10.2307/1969365, JSTOR: 1969365 (ang.).
- ↑ Eilenberg-MacLane space [online], Encyclopedia of Mathematics [dostęp 2022-03-08] (ang.).
- ↑ Eilenberg-Mac Lane space [online], ncatlab.org [dostęp 2022-03-08] (ang.).
- ↑ Samuel Eilenberg. Wolf Prize Laureate in Mathematics 1986 [online], wolffund.org.il [dostęp 2020-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-25] (ang. • hebr.).
- ↑ Zmarli Członkowie Akademii [online], Polska Akademia Nauk [dostęp 2020-03-26].
Linki zewnętrzne
John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Samuel Eilenberg w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)- Film dokumentalny o Karolu Borsuku i Samuelu Eilenbergu.