Podkamień (rejon brodzki)

Podkamień
Підкамінь
Ilustracja
Dawny klasztor dominikanów[2]
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Rejon

brodzki

Populacja (2019)
• liczba ludności


1973[3]

Kod pocztowy

80671

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Podkamień”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Podkamień”
Ziemia49°56′35,3″N 25°19′51,4″E/49,943139 25,330944
Strona internetowa

Podkamień (ukr. Підкамінь, Pidkamiń) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie brodzkim, do 1945 w Polsce, w województwie tarnopolskim, w powiecie brodzkim, siedziba gminy Podkamień.

Podkamień leży 5 km od Załoziec, w pobliżu Poczajowa, między Brodami a Krzemieńcem.

Historia

położenie na mapie województwa tarnopolskiego w roku 1939
"Diabelski Kamień" w Podkamieniu; po lewej
Panorama miejscowości przed 1892

Miejscowość leży u stóp Góry Różańcowej, na której szczycie znajduje się kościół i klasztor dominikanów. Na jej północnym ramieniu (390 m n.p.m.) wznosi się „Kamień” (też: „Diabelski Kamień”) – dobrze widoczny, kilkunastometrowej wysokości ostaniec erozyjny, który dał nazwę miastu[4]. Klasztor założył św. Jacek Odrowąż w XIII w. w ramach misji okupionej męczeńską krwią braci, którzy zginęli z rąk Tatarów, według innej wersji klasztor powstał w 1464 r., i również zniszczyli go Tatarzy. Obok ruin kościoła znajdowała się drewniana kapliczka zbudowana wokół cudownego śladu Matki Boskiej odbitego na skale, w którym zawsze utrzymywała się woda. W 1786 roku Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki tak pisał o tym w swym "Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi": Tam przy kościele na skale samorodnej wydrążona stopa, w której ludzie tysiącami czerpią wodę; luboć znikąd nie ma przychodu, nigdy nie wysycha i nie ma odchodu[5].

Miasteczko oraz zamek na miejscu dzisiejszego klasztoru zbudowane zostały przez Piotra z Zabokruk Cebrowskiego, który później, pod wpływem legend o poprzednim przebywaniu tam dominikanów przekazał im wzgórze oraz fundusz, na który składały się dobra Popowce i Niemacz oraz pewne służebności z klucza podkamienieckiego. 15 sierpnia 1464 arcybiskup lwowski Grzegorz z Sanoka, poświęcił murowany klasztor i kościół. Po ruinie, do której doprowadził najazd księcia moskiewskiego Wasyla III do spółki z carem perekopskim Podkamień dostał się w ręce Marcina Kamienieckiego, który dominikanów usunął.

Według Katarzyny Niemczyk 4 maja 1524 roku Wincenty Cebrowski zrzekł się wsi Podkamień na rzecz Marcina Kamienieckiego, starosty podolskiego, na 18 lat[6]. Według innych danych miejscowość dostała się w ręce Marcina Kamienieckiego w 1519. Według rękopisów zakonnych, Kamieniecki miał kazać utopić w stawie dwóch zakonników upominających się o fundusz.

Wojewoda ruski Jan Daniłowicz nabył dobra Podkamieńskie po Kamienieckich. Dopiero Baltazar Cetner ponownie sprowadził tu dominikanów i w roku 1612 gdy kapituła generalna w Rzymie potwierdziła prowincję ruską dominikanów, przyczynił się do budowy klasztoru, oddając mnichom zapis funduszu Cebrowskiego, zgubiony przez Tatarów pod Sokalem[7].

W kościele znajdował się łaskami słynący obraz Matki Bożej Podkamieńskiej, namalowany na wzór obrazu Matki Bożej Śnieżnej Salus Populi Romani i ...rzymskiemi koronami koronowny[5]. Gdy w 1648 Podkamień zajęły wojska Chmielnickiego, zakonnicy wraz z obrazem schronili się w Brodach. Wobec stałego zagrożenia najazdami tatarskimi i zawieruchami historii w XVIII w. ukończono ostatecznie budowę kościoła w stylu barokowym i otoczono całość silnymi umocnieniami. Miejsce to odwiedzali królowie Polski: Michał Korybut Wiśniowiecki i Jan III Sobieski. W miasteczku w latach 1670. istniała cerkiew Spaska[8].

Po rozbiorach Podkamień utracił swoją świetność. W 1892 zmarł tutaj przeor klasztoru dominikanów Sadok Barącz.

W 1920 w okolicach Podkamienia toczyły się walki polskiego 44 pułku piechoty Strzelców Kresowych ppłk. Antoniego Szyllinga z brygadą sowieckiej 45 Dywizji Strzelców Iony Jakira[9].

Od 3 lipca 1941 okupowany przez Wehrmacht. Wkrótce po wkroczeniu niemieckich wojsk doszło tutaj do pogromu, w czasie którego spalono 4 synagogi[10].

W czasach rzezi ludności polskiej na Wołyniu w warownych murach klasztoru schroniła się przed atakami UPA ludność polska, w tym żołnierze AK. W dniach 12-16 marca 1944 klasztor został zaatakowany, doszczętnie rozgrabiony i zniszczony przez oddział UPA. W klasztorze i poza jego obrębem zabito w tym czasie 400-600 osób[11], w całej okolicy blisko 2 tysiące ludzi. Obraz jednak uratowano.

W latach 1940–1941 i 1944–1959 siedziba rejonu podkamieńskiego.

Po wojnie obraz Matki Boskiej z Podkamienia drogą z Krzemieńca przez Lwów, Kraków trafił ostatecznie, w 1959 do Wrocławia (dominikański kościół pw. św. Wojciecha), nowi właściciele usunęli kamień z odciskiem stopy Matki Boskiej, a kaplicę zamieniono na cerkiew greckokatolicką. Ukraińskie władze przekazały ostatecznie klasztor greckokatolickiemu zgromadzeniu zakonnemu, studytom. W obecnej kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej, kopia obrazu z bazyliki Santa Maria Maggiore. Niedaleko klasztoru znajduje się zabytkowy prawosławny kozacki cmentarz, odnowiony w 2008 r. przez Stowarzyszenie Magurycz.

Zabytki i atrakcje

  • Z góry klasztornej roztacza się interesująca, daleka panorama. Jak notował wspomniany Ewaryst A. Kuropatnicki ...osobliwie widać w granicach polskich klasztor poczajowski, JXX> Bazylianów, który jest mieszkaniem generała ich zakonu (...) Daje się ztąd widzieć miasto Kozin hrabiów Tarnowskich; zamek na wysokiej górze krzemienieckiej; pałac także Wiszniowieckich (...) Oraz nie już zamek, bo zdemolowany, ale górę zamkową widać nad miastem Lwowem[5].

Pobliskie miejscowości

Urodzeni w Podkamieniu

Osoby związane z Podkamieniem

  • o. Sadok Wincenty Barącz OP – dominikański historyk ormiańskiego pochodzenia, od 1855 - w klasztorze w Podkamieniu, gdzie objął funkcję przeora. Potem wielokrotnie był tam subprzeorem. Tu zmarł 2 kwietnia 1892 i został pochowany[14].
  • Leopold Buczkowski, mieszkał w Podkamieniu od 1914 r. wybitny polski pisarz, malarz, grafik. Po studiach w latach 30. powrócił do Podkamienia, gdzie prowadził warsztat rzeźbiarsko-kamieniarski ojca. Po napadzie ukraińskich nacjonalistów, wyjechał do Warszawy wraz z żoną[15].
  • Paweł Giżycki – polski architekt baroku, malarz, dekorator, jezuita; dekoracja przebudowywanych wież kościoła dominikanów w Podkamieniu (1760).
  • Ignacy Iwicki – profesor Akademii Połockiej, po wypędzeniu jezuitów z granic państwa rosyjskiego i zamknięciu tego uniwersytetu, był duszpasterzem w Podkamieniu (1821–1822) w Małopolsce Wschodniej.

Zobacz też

Przypisy

  1. Na zdjęciu widoczny jest jeszcze barokowy hełm wieży kościelnej, zrzucony podczas prac renowacyjnych w lutym 2011 r.
  2. ↑ Na zdjęciu widoczny jest jeszcze barokowy hełm wieży kościelnej, zrzucony podczas prac renowacyjnych w lutym 2011 r.
  3. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.49
  4. ↑ Mapa turystyczna. [dostęp 2025-01-28].
  5. 1 2 3 Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi. Wyd. powtórne. Lwów: Nakładem Wojciecha Manieckiego, 1858, s. 81 (s. 91 w pdf).
  6. ↑ Katarzyna Niemczyk: Kamienieccy herbu Pilawa : z dziejów kariery i awansu szlachty polskiej do 1535/1536 roku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, s. 265.
  7. ↑ Sadok Barącz: Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu. Tarnopol, 1870.
  8. ↑ Sadok Barącz: Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Lwów, 1858, s. 12.
  9. ↑ Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004, s. 326. ISBN 83-7399-096-8.
  10. ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, I.A. Altman (gł. red.), Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 758
  11. ↑ Ewa Siemaszko: Polska apokalipsa w Podkamieniu. naszdziennik.pl, 2013-03-12.
  12. ↑ Podkamień. [dostęp 2013-08-28].
  13. ↑ Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII [w] Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej, 1994, nr 1, s. 89 (przyp. 19). [dostęp 2016-12-13]
  14. ↑ Marek Miławicki „O. Sadok Wincenty Barącz OP (1814-1892) w świetle źródeł” w: „Lehahayer. Czasopismo poświęcone dziejom Ormian polskich” nr 2, 2013
  15. ↑ Grzegorz Rąkowski, Ziemia lwowska, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007

Literatura

  • Barącz S, Dzieje klasztoru Dominikańskiego w Podkamieniu, Lwów, 1887.
  • Żukiewicz Konstanty, Dzieje Cudownego Obrazu Maryi w kościele oo. Dominikanów w Podkamieniu, Kraków, 1907.
  • Sęcyński M.B. Okolice Galicyi, Lwów, 1847.
  • Оgarek Z, Podkamień koło Brodów. Krótki szkic historii kościoła i klasztoru dominikańskiego, Lwów, 1939.
  • Podkamień. „Lwowianin Przeznaczony Krajowym i Zagranicznym Wiadomościom”. 4, s. 84–86, 1840.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.