Touste (rejon czortkowski)

Touste

Товсте

Kościół katolicki w Toustem


Herb	Flaga

Obwód

Rejon

Data założenia

1654

Powierzchnia

2,506 km²

Populacja (2001)
• liczba ludności
• gęstość

547^[1]
218 os./km²

Kod pocztowy

48232

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego

Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Touste”

Położenie na mapie Ukrainy

Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Touste”

49°16′25″N 26°05′30″E/49,273611 26,091667

Touste (ukr. Товсте, Towste) – wieś (dawniej miasteczko) na Ukrainie w obwodzie tarnopolskim w rejonie czortkowskim^[2]. Liczy ok. 550 mieszkańców.

Historia

Założone w 1449^[3]^[4]. Za II Rzeczypospolitej Touste było siedzibą gminy wiejskiej Touste w powiecie skałackim w województwie tarnopolskim.

W 1939 r. wieś liczyła 1635 mieszkańców, z których 28% stanowili Polacy. W latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN - UPA zamordowali tutaj 20 Polaków i 1 Rosjanina, paląc i grabiąc kilkadziesiąt polskich zagród^[5].

Do 2020 w rejonie husiatyńskim^[6].

Zabytki

Zamek w Toustem^[7], wybudowany w XVII w. na półwyspie otoczonym wodą, pod koniec XIX w. widoczne były jego ślady^[8]
barokowy kościół^[9]^[10] (Jerzy Kowalczyk przypisuje autorstwo projektu Jakubowi de Logau, nadwornemu architektowi właściciela miasteczka ― Adama Mikołaja Sieniawskiego^[11])

Osoby pochodzące z Toustego

Henryk Biegeleisen – polski etnograf i historyk literatury polskiej.^[12]
Roman Czerniawski – oficer dyplomowany, pilot Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych, mianowany podpułkownikiem przez władze II RP na uchodźstwie, minister w trzech kolejnych rządach Kazimierza Sabbata (1978-1985).

Związani z Toustem

Wołodysław Fedorowycz – właściciel dóbr
Mychajło Czaczkowski – duchowny gr.kat.^[13]

Przypisy

↑ Liczby ludności miejscowości obwodu tarnopolskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
↑ Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX "Про утворення та ліквідацію районів" [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-12] (ukr.).
↑ Świątynie, TOUSTE, Niepokalanego Poczęcia N.M.P. | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2025-03-23] .
↑ Товсте [online], castles.com.ua [dostęp 2025-03-23] .
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 352, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ Про утворення та ліквідацію районів [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2025-04-01] (ukr.).
↑ Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego, 1926
↑ Touste, na południe od Grzymałowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 433 .
↑ Zdjęcie kościoła w Toustem
↑ Świątynie, TOUSTE, Niepokalanego Poczęcia N.M.P. | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2025-03-23] .
↑ Michał Kurzej: Jerzy Kowalczyk. Świątynie późnobarokowe na Kresach. Kościoły i klasztory na Rusi Koronnej. „Biuletyn Historii Sztuki”, 70 (3-4), s. 560, 2008.
↑ Jan Muszkowski: Biegeleisen Henryk. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 30. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0
↑ Touste.

Linki zewnętrzne

Touste, z przys. Kąt na południe od Grzymałowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 433 .

Powiat skałacki (1920–1939)

Siedziba powiatu – Skałat

Przynależność wojewódzka	woj. tarnopolskie (1920–39)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Grzymałów (od 1934) Podwołoczyska (od 1934) Skałat (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Grzymałów (→) Podwołoczyska (→) Skałat (→) Tarnoruda Touste
Gminy miejskie (1920–39 →)	Grzymałów Podwołoczyska Skałat
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →)	Bogdanówka Grzymałów Kaczanówka Kołodziejówka Krasne Ostapie Podwołoczyska Skałat Stary Touste Turówka

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

Kontrola autorytatywna (wieś na Ukrainie):