Tymbark

Tymbark
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Tymbark
Wysokość	427 m n.p.m.
Liczba ludności (2004)	2700
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-650
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0467531
	Położenie na mapie gminy Tymbark Tymbark
	Położenie na mapie Polski Tymbark
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Tymbark
	Położenie na mapie powiatu limanowskiego Tymbark
	49°43′46″N 20°19′31″E/49,729444 20,325278
	Strona internetowa

Tymbark – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, siedziba gminy Tymbark.

Tymbark uzyskał lokację miejską w 1353 roku, zdegradowany w 1896 roku^[3]. Tymbark był miastem królewskim położonym w końcu XVI wieku w tenucie tymbarskiej w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

Znajduje się niespełna 66 km na południowy wschód od Krakowa drogą przez Myślenice i Mszanę Dolną, oraz w odległości 10 km na zachód od Limanowej, oraz przy linii kolejowej Nowy Sącz – Chabówka i przy drodze krajowej nr 28 pomiędzy Limanową a Mszaną Dolną. Tymbark położony jest w centralnej części Beskidu Wyspowego. Zabudowania i pola Tymbarku znajdują się w dolinie rzeki Łososina i dolnej części uchodzącej do niej Słopniczanki, oraz na zboczach wzniesień: Paproć, Zęzów i Łopień^[5].

Części wsi

Integralne części wsi Tymbark^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0467548	Góry	część wsi
0467554	Kopana Droga	część wsi
0467560	Miasto	część wsi
0467583	Pasterniki	część wsi
0467643	Podlas	przysiółek
0467590	Podwisiołki	część wsi
0467608	Trawniki	część wsi
0467614	Węglarka	część wsi
0467620	Zawodzie	część wsi
0467637	Zęzów	część wsi

Pochodzenie nazwy

W roku 1353 na terenie dzisiejszego Tymbarku powstała parafia, erygowana przez króla Kazimierza Wielkiego, który następnie w roku 1357 lokował tu dla kolonistów niemieckich miasto Tannenberg. Pierwotna nazwa miasta (niem. „jodłowa góra”), jak i jego mieszkańcy ulegli następnie procesowi polonizacji.

Historia

Miasto królewskie zostało założone przez Kazimierza III Wielkiego na prawie magdeburskim w 1353 roku^[8]. Zasadźcą był Hanco Dives, syn Jana Bogacza^[9]. Prawa miejskie Tymbark stracił w roku 1934.

W XIX w. kościele parafialnym w Tymbarku znajduje się zabytkowa sygnaturka „Katarzyna” z roku 1349, dzwon „Urban” z roku 1536, kamienna chrzcielnica z roku 1541 oraz XVII w. obraz świętej Anny Samotrzeć.

17 lipca 1929 prezydent Ignacy Mościcki odwiedził Tymbark^[10].

W roku 1935^[11] założono z inicjatywy nauczyciela Górskiej Szkoły Rolniczej w Łososinie Górnej, inż. Józefa Marka, Podhalańską Spółdzielnię Owocarsko-Warzywną, która dziś stanowi zakład przetwórstwa owocowego należący do Spółki Akcyjnej Tymbark.

Zabytki

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[12].

Ratusz (urząd gminy);
zespół dworsko-pałacowy obejmujący dwór, oranżerię i park;
cmentarz z I wojny światowej nr 365;
kaplica grobowa rodziny Myszkowskich.

Inne zabytki

Kapliczka na Górach;
kamienna kapliczka z figurą św. Floriana;
liczne zabytkowe kapliczki i figurki;
kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Sport

Klub Sportowy Harnaś Tymbark – piłkarski klub sportowy założony 24 października 1949 roku przy Podhalańskiej Spółdzielni Owocarskiej; obecnie w klasie A. barwy żółto - zielone^[13].

Ludzie związani z Tymbarkiem

Zobacz też

Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich
Tymbark (przedsiębiorstwo), producent soków z Tymbarka.

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1311 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 142090
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 78–79.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.
↑ Geoportal. [dostęp 2012-01-10].
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ GUS. Rejestr TERYT.
↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 1 po s. 617.
↑ „Hanco Dives, mieszcznin sądecki, syn Jana Bogacza, w roku 1340 jest nazwany „locator villarum super Fluvium dictum Biała” i on lokuje w tym roku Grybów czy Tymbark.”, [w:] Rocznik krakowski, 1913, tomy 15-16 str. 82.
↑ W rocznicę wydarzenia: Tymbark i Jodłownik na prezydenckim szlaku. Wizyta i spotkanie mieszkańców z prof. Ignacem Mościckim w 1929 r. – Tymbark.in [online], 18 lipca 2020 [dostęp 2024-01-07] (pol.).
↑ JózefJ. Kulpa JózefJ., AntoniA. Janik AntoniA., Podhalańska spółdzielnia owocarsko - warzywnicza im. Józefa Marka w Limanowej 1935-1975. Sprawozdanie. Tymbark 4 XI 1935 - Limanowa 4.X.1975. Wojewódzka Spółdzielnia Ogrodniczo-Pszczelarska w Nowym Sączu zakład w Limanowej., 1975 .
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-05] .
↑ Witaj na oficjalnej stronie KS Harnaś Tymbark - KS Harnaś Tymbark [online], kstymbark.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).

Linki zewnętrzne

Gmina Tymbark
Tymbark, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 705 .

Rynek w Tymbarku. Panorama 360°

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1311 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[prng-2] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 142090

[Robert_Krzysztofik_Lokacje-3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 78–79.

[Województwo_krakowskie_w-4] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.

[geoportal-5] Geoportal. [dostęp 2012-01-10].

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[teryt-7] GUS. Rejestr TERYT.

[Anna_Berdecka_Nowe_lokacje-8] Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 1 po s. 617.

[Hanco_Dives_mieszcznin_sądecki-9] „Hanco Dives, mieszcznin sądecki, syn Jana Bogacza, w roku 1340 jest nazwany „locator villarum super Fluvium dictum Biała” i on lokuje w tym roku Grybów czy Tymbark.”, [w:] Rocznik krakowski, 1913, tomy 15-16 str. 82.

[10] W rocznicę wydarzenia: Tymbark i Jodłownik na prezydenckim szlaku. Wizyta i spotkanie mieszkańców z prof. Ignacem Mościckim w 1929 r. – Tymbark.in [online], 18 lipca 2020 [dostęp 2024-01-07] (pol.).

[11] JózefJ. Kulpa JózefJ., AntoniA. Janik AntoniA., Podhalańska spółdzielnia owocarsko - warzywnicza im. Józefa Marka w Limanowej 1935-1975. Sprawozdanie. Tymbark 4 XI 1935 - Limanowa 4.X.1975. Wojewódzka Spółdzielnia Ogrodniczo-Pszczelarska w Nowym Sączu zakład w Limanowej., 1975 .

[:rejestr-12] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-05] .

[13] Witaj na oficjalnej stronie KS Harnaś Tymbark - KS Harnaś Tymbark [online], kstymbark.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Limanowa (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Limanowa (→) Tymbark
Gminy miejskie (1920–39→ i 1945–75)	Limanowa Mszana Dolna (od 1952)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39→, 1945–54 i 1973–75)	Dobra Jodłownik Kamienica Laskowa (od 1973) Limanowa Łososina Górna (od 1973) Łukowica Mszana Dolna (od 1973) Mszana Dolna I (do 1939 i 1945–52) Mszana Dolna II (do 1939 i 1945–54) Niedźwiedź Skrzydlna (do 1954) Słopnice (1952–54) Tymbark Ujanowice (do 1954)
Gromady (1954–72)	Dobra (1954–72) Jasna Podłopień (1954–60) Jodłownik (1954–72) Jurków (1954–72) Kamienica (1954–72) Kamionka Mała (1954–57) Kasina Wielka (1954–61) Kasinka Mała (1954–61) Konina (1954–61) Laskowa (1954–72) Lasocice (1954–72) Limanowa (1954–72) Lubomierz (1954–61) Łętowe (1954–60) Łostówka (1954–60) Łukowica (1954–72) Męcina (1954–72) Młynne (1954–60) Mordarka (1954–60) Mszana Dolna (1961–72) Mszana Górna (1954–72) Niedźwiedź (1954–72) Olszówka (1954–61) Pisarzowa (1954–61) Poręba Wielka (1954–59) Przyszowa (1954–72) Raba Niżna (1954–68) Roztoka (1954–61) Rupniów (1954–60) Rybie Nowe (Nowe Rybie) (1954–72) Sadek (1954–61) Siekierczyna (1954–61) Skrzydlna (1954–72) Słopnice (1954–72) Stara Wieś (1954–72) Stronie (1954–56) Szczawa (1954–61) Szczyrzyc (1954–72) Świdnik (1956–59) Tymbark (1954–72) Ujanowice (1954–72) Wilkowisko (1954–61) Wysokie (1954–61) Zbludza (1954–61) Żmiąca (1954–59)

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)