Storożewoj (1902)

Storożewoj (Сторожевой)
Ilustracja
Jednostka bliźniacza niszczyciela „Storożewoj” – „Smiełyj”
Klasa

niszczyciel

Typ

Sokoł

Historia
Stocznia

Zakłady Newskie, Petersburg / Port Artur

Położenie stępki

1901 / 1901

Wodowanie

18 marca?/31 marca 1902

 Rosyjska Imperatorska MW
Nazwa

„Gracz” → „Storożewoj” (od 1902)

Wejście do służby

2 września?/15 września 1903

Los okrętu

samozatopiony 2 stycznia 1905

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 240 ton
pełna: 258 ton

Długość

57,91 metra

Szerokość

5,64 metra

Zanurzenie

2,29 metra

Materiał kadłuba

stal niklowa

Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania
4 kotły Yarrow
moc 3800 KM
2 śruby
Prędkość

26,5-27,5 węzła

Zasięg

450–660 Mm przy prędkości 13 węzłów

Uzbrojenie
1 działo 75 mm
3 działa kal. 47 mm (3 x I)
Wyrzutnie torpedowe

2 x 381 mm (2 x I)

Załoga

52-55

Storożewoj (ros. Сторожевой), pierwotnie Gracz (Грач) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku i wojny rosyjsko-japońskiej, jedna z 27 jednostek typu Sokoł.

Wyporność okrętu wynosiła około 250 ton, a jego główne uzbrojenie stanowiło pojedyncze działo kalibru 75 mm wsparte lżejszą artylerią oraz bronią torpedową. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała prędkość około 27 węzłów, osiągając zasięg 450–660 Mm przy prędkości 13 węzłów.

Okręt został zwodowany 18 marca 1902 roku w Port Artur, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego wszedł we wrześniu 1903 roku, w składzie Eskadry Oceanu Spokojnego. Jednostka została samozatopiona w styczniu 1905 roku w Port Artur, by uniknąć przejęcia przez Japończyków.

Projekt i budowa

„Storożewoj” był jednym z 27 niszczycieli typu Sokoł, spośród których 26 wykonanych zostało przez rosyjski przemysł okrętowy na wzór zbudowanego w Wielkiej Brytanii w 1895 roku „Sokoła”[1]. Prototypowy „Sokoł” był jednym z pierwszych i najnowocześniejszych niszczycieli na świecie, lecz na skutek szybkiego rozwoju tej klasy okrętów na przełomie wieków oraz opóźnienia z budową serii, okręty seryjne w chwili wejścia do służby były już przestarzałe, mniejsze i słabiej uzbrojone od nowych niszczycieli[2]. Formalnie początkowo klasyfikowane były w Rosji jako torpedowce, przed wyodrębnieniem w 1907 roku klasy niszczycieli (dosłownie: torpedowców eskadrowych, ros. eskadriennyj minonosiec), aczkolwiek faktycznie od początku nazywane były niszczycielami[3].

Budowę niszczyciela rozpoczęto w Zakładach Newskich w Petersburgu, kładąc stępkę w 1901 roku pod nazwą „Gracz” („Грач”)[4][5][a]. Następnie okręt w częściach przewieziono do Port Artur, gdzie został zwodowany 18 marca?/31 marca 1902 roku, już jako „Storożewoj” („Сторожевой”)[4][6]. W 1902 roku niszczyciel rozpoczął próby morskie, osiągając podczas nich prędkość około 27 węzłów[4][6].

Dane taktyczno-techniczne

Okręt był czterokominowym niszczycielem z taranowym dziobem[7]. Długość całkowita wykonanego ze stali niklowej kadłuba wynosiła 57,91 metra, szerokość 5,64 metra i zanurzenie 2,29 metra[8][9][b]. Wyporność normalna wynosiła 240 ton, a pełna 258 ton[10][11][c]. Okręt napędzany był przez dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy 3800 KM, poruszające dwie śruby, do których parę dostarczały cztery kotły Yarrow[5][12]. Prędkość maksymalna wynosiła 26,5–27,5 węzła[5][12]. Pełny zapas węgla wynosił 60 ton[10][12]. Zapewniał on zasięg wynoszący od 450 do 660 Mm przy prędkości 13 węzłów[5].

Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiło pojedyncze działo kalibru 75 mm Canet o długości 50 kalibrów (L/50), umieszczone na platformie nad sterówką, strzelające pociskami o masie 4,9 kg, z zapasem 160 pocisków przeciwpancernych[13]. Uzbrojenie uzupełniały trzy pojedyncze działa kalibru 47 mm Hotchkiss M1885 L/40 (dwa umieszczone na burtach za pomostem bojowym i jedno na samej rufie)[13]. Strzelały pociskami o masie 1,5 kg, a zapas amunicji wynosił 800 sztuk[13]. Okręt wyposażony był w dwie pojedyncze obrotowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, umieszczone w osi podłużnej na pokładzie na rufie, z zapasem sześciu torped[14]. Torpeda Whiteheada typu L wzór 1898 miała długość 5,18 metra i masę 430 kg (w tym głowica bojowa 64 kg), a jej zasięg wynosił 600 metrów przy prędkości 29–30 węzłów i 900 metrów przy 25 węzłach[15][16].

Załoga okrętu liczyła początkowo 52 osoby, w tym czterech oficerów, później stan wzrastał do 55 osób[17].

Służba

„Storożewoj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego 2 września 1903 roku[4][6][d]. W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej jednostka wchodziła w skład 2 Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego[18][19]. 27 stycznia?/9 lutego 1904 roku niszczyciele rosyjskie (w tym „Storożewoj”) wzięły udział w dziennej bitwie morskiej pod Port Artur, ale nie zostały ostatecznie użyte do ataku torpedowego, mimo takiego zamiaru, ani nie uczestniczyły w walce artyleryjskiej[20][21]. W nocy z 29 stycznia?/11 lutego na 30 stycznia?/12 lutego „Storożewoj” wraz z pięcioma innymi niszczycielami i krążownikiem „Bojarin” został wysłany na rekonesans do Zatoki Talien, zakończony utratą krążownika, który wszedł na minę[22]. W nocy z 10 lutego?/23 lutego na 11 lutego?/24 lutego „Storożewoj” i „Stierieguszczij” oraz pancernik „Retwizan” uczestniczyły w odparciu japońskiego ataku na Port Artur, mającego na celu zablokowanie wejścia do portu poprzez zatopienie na torze wodnym pięciu wypełnionych balastem branderów[23]. Łącznie podczas pierwszego miesiąca wojny, do 27 lutego 1904 roku, „Storożewoj” 12 razy wychodził bojowo w morze[20].

13 marca?/26 marca „Storożewoj” wraz z 10 innymi niszczycielami ochraniał główne siły I Eskadry (pięć pancerników, cztery krążowniki i dwa krążowniki torpedowe), które wyszły na wody na południe od głównej bazy w celu przeprowadzenia ćwiczeń i kontroli żeglugi[24]. Wieczorem 30 marca?/12 kwietnia niszczyciele „Storożewoj”, „Biesszumnyj”, „Bojewoj”, „Grozowoj”, „Rastoropnyj”, „Smiełyj”, „Strasznyj” i „Wynosliwyj” wyszły z misją rozpoznawczą w rejon Wysp Elliota, która zakończyła się utratą „Strasznego”, zatopionego przez japońskie niszczyciele[25][26].

25 maja?/7 czerwca niszczyciel udał się do Zatoki Lunwantan z wyładowaną minami tratwą na holu, która postawiła u wejścia do zatoki dziewięć min[27]. 5 czerwca?/18 czerwca krążownik „Nowik” oraz kanonierki „Otważnyj” i „Griemiaszczij” w eskorcie dziewięciu niszczycieli (w tym „Storożewoja”) udały się do Zatoki Melanhe w celu ostrzału japońskich wojsk lądowych, ścierając się z japońskimi niszczycielami z 1. i 3 dywizjonu i torpedowcami z 10 i 14 dywizjonu[28]. Rankiem 10 czerwca?/23 czerwca „Storożewoj” wraz z pięcioma innymi niszczycielami uczestniczył w trałowaniu toru wodnego z Port Artur, by umożliwić głównym siłom I Eskadry opuszczenie bazy w celu wykonania przejścia do Władywostoku[29][30].

18 lipca?/31 lipca „Storożewoj”, „Raziaszczij” i „Rieszytielnyj” zostały wysłane do Zatoki Dziesięciu Okrętów w celu ostrzelania japońskich żołnierzy atakujących Góry Wilcze, jednak zostały przepędzone przez okręty 5 dywizjonu niszczycieli i 10 dywizjonu torpedowców[31]. 23 lipca?/5 sierpnia „Storożewoj”, „Bojkij”, „Biesszumnyj”, „Burnyj” i „Raziaszczij” wyszły z Port Artur z zadaniem postawienia próbnej zagrody minowej, eskortowane przez dziewięć innych niszczycieli; tuż po godzinie 4:00 na redzie zewnętrznej rosyjski zespół natknął się na patrolujące japońskie niszczyciele „Akebono”, „Oboro” i „Ikazuchi”, w wyniku czego mimo przewagi liczebnej postawiono tylko osiem min[32]. 5 sierpnia?/18 sierpnia „Storożewoj” wraz z sześcioma innymi niszczycielami wyszedł do Zatoki Gołębiej (chiń. Jiuwan) na spotkanie transportującego żywność francuskiego statku SS „Georges”, eskortując go w drodze do Port Artur[33]. Następnego dnia niszczyciel wyszedł w morze w eskorcie „Georgesa”, z dodatkowym zadaniem dostarczenia depeszy z odbytej 17 sierpnia narady dowództwa twierdzy do Czyfu, gdzie znajdowała się stacja telegraficzna[34]. W nocy z 9 sierpnia?/22 sierpnia na 10 sierpnia?/23 sierpnia „Storożewoj”, „Bojkij” i „Statnyj” wzięły udział w odparciu ataku trzech japońskich niszczycieli na rosyjskie trałowce na zewnętrznej redzie Port Artur[35]. Następnie w tym samym dniu „Storożewoj” wszedł w skład zespołu okrętów rosyjskich (pancernik „Siewastopol” i osiem innych niszczycieli), który w Zatoce Tahe dokonał ostrzału japońskich baterii dział kalibru 76 mm i starł się z krążownikami pancernymi „Kasuga” i „Nisshin”[35][36].

11 października „Storożewoj” wszedł w skład liczącego dziewięć niszczycieli zespołu, który udał się do Zatoki Lunwantan w celu postawienia zagrody minowej (niszczyciele „Sierdityj” i „Strojnyj” postawiły łącznie 20 min, w tym dziewięć atrap), a następnie w nocy z 11 na 12 października odbył rekonesans zatok Gołębiej i Luizy[37][27]. 9 listopada?/22 listopada „Storożewoj”, „Smiełyj”, „Skoryj”, „Statnyj” i „Włastnyj” wyszły w morze na poszukiwania płynącego do Port Artur z ładunkiem żywności niemieckiego statku „Veteran”. Misja okazała się bezowocna, gdyż „Veteran” został trzy dni wcześniej przechwycony przez japońskie awizo „Tatsuta”[38].

W nocy z 15 na 3 grudnia?/16 grudnia „Storożewoj” uczestniczył w stoczonej z japońskimi torpedowcami bitwie w obronie ostatniego pozostałego w Port Artur pancernika „Siewastopol”, odnosząc tak ciężkie uszkodzenia od wystrzelonej przez „Chidori” torpedy, że załoga wyrzuciła okręt na brzeg (na pokładzie zginął jeden marynarz, a 13 zostało rannych)[39][40][e]. 17 grudnia okręt został podniesiony i odholowany do Port Artur, lecz już go nie wyremontowano[42]. Okręt został samozatopiony w nocy z 19 grudnia?/1 stycznia na 20 grudnia 1904?/2 stycznia 1905 roku poprzez odpalenie głowic torped, by uniknąć przejęcia przez Japończyków[43]. Po zajęciu twierdzy zdobywcy przeprowadzili inspekcję wraku, nie kwalifikując go do podniesienia i remontu ze względu na naruszenie konstrukcji jednostki przez eksplozję torpedy[44].

Uwagi

  1. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 206 podają, że stępkę okrętu położono w 1899 roku.
  2. ↑ Gogin 2025 ↓ podaje, że długość okrętu wynosiła 61 metrów.
  3. ↑ Część publikacji podaje dla niszczycieli seryjnych mniejszą wyporność prototypowego „Sokoła”: 220/240 ton (np. Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 206). Natomiast Gogin 2025 ↓ podaje, że wyporność normalna wynosiła 250 ton, a pełna 305 ton.
  4. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 206 podają, że okręt został wcielony do służby w 1902 roku.
  5. ↑ W walce uczestniczyły też siostrzane niszczyciele „Sierdityj” i „Smiełyj”[41].

Przypisy

  1. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 6.
  2. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 32.
  3. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 4.
  4. 1 2 3 4 Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 9.
  5. 1 2 3 4 Gogin 2025 ↓.
  6. 1 2 3 Afonin 2009 ↓, s. 26.
  7. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 205.
  8. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 205–206.
  9. ↑ Olender 2021 ↓, s. 619.
  10. 1 2 Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 10.
  11. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 437.
  12. 1 2 3 Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 206.
  13. 1 2 3 Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 11.
  14. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 11-12.
  15. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 11–12.
  16. ↑ DiGiulian 2016 ↓.
  17. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 12.
  18. ↑ Olender 2021 ↓, s. 111.
  19. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 24.
  20. 1 2 Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 13.
  21. ↑ Olender 2021 ↓, s. 176, 178.
  22. ↑ Olender 2021 ↓, s. 187.
  23. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 61.
  24. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 78.
  25. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 87.
  26. ↑ Olender 2021 ↓, s. 229.
  27. 1 2 Olender 2021 ↓, s. 351.
  28. ↑ Olender 2021 ↓, s. 270.
  29. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 115.
  30. ↑ Olender 2021 ↓, s. 273.
  31. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 125.
  32. ↑ Olender 2021 ↓, s. 288, 351.
  33. ↑ Olender 2021 ↓, s. 339.
  34. ↑ Olender 2021 ↓, s. 338–339.
  35. 1 2 Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 175.
  36. ↑ Olender 2021 ↓, s. 339–340.
  37. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 202.
  38. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 215.
  39. ↑ Olender 2021 ↓, s. 364, 370, 642.
  40. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 239–240.
  41. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 238–239.
  42. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 240.
  43. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 247.
  44. ↑ Olender 2021 ↓, s. 390.

Bibliografia

  • Nikołaj Afonin, Siergiej Bałakin. Minonoscy tipa «Sokoł». „Morskaja Kollekcyja”. Nr 2/2004 (59), 2004. (ros.).  [Н.Н. Афонин, С.А. Балакин. Миноносцы типа «Сокол».]
  • Nikołaj Afonin: Minonosiec «Sokoł» i «sokoły». Sankt Petersburg: Gangut, 2009, seria: Midel-Szpangout. nr 18. ISBN 978-5-904180-07-2. (ros.). [Н.Н. Афонин. Миноносец «Сокол» и «соколы».]
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). New York: Mayflower Books Inc., 1979. ISBN 0-8317-0302-4. (ang.).
  • Tony DiGiulian: Torpedoes of Russia/USSR. navweaps.com, 2016-08-05. [dostęp 2025-03-19]. (ang.).
  • Józef Wiesław Dyskant, Andrzej Michałek: Port Artur Cuszima 1904–1905. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2005. ISBN 83-11-10209-0.
  • Ivan Gogin: KRECHET torpedo boats (1900-1904). Navypedia. [dostęp 2025-03-19]. (ang.).
  • Piotr Olender: Wojna rosyjsko-japońska 1904–1905. Działania na morzu. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-686-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.