Bojkij (1901)
 „Bojkij” między 1902 a 1905 rokiem | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
Zakłady Newskie, Petersburg |
| Położenie stępki |
1901 |
| Wodowanie |
11?/24 sierpnia 1901 |
 Rosyjska Imperatorska MW
| |
| Nazwa |
„Akuła” → „Bojkij” (od 1902) |
| Wejście do służby |
sierpień 1902 |
| Wycofanie ze służby |
czerwiec 1918 |
 Marine nationale
| |
| Nazwa |
„Quentin Roosevelt” |
| Wejście do służby |
8 września 1918 |
| Wycofanie ze służby |
1 sierpnia 1919 |
| Los okrętu |
złomowany w 1923 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
350 ton |
| Długość |
64 metry |
| Szerokość |
6,4 metra |
| Zanurzenie |
2,59 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Zasięg |
1200 Mm przy prędkości 12 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 75 mm 5 dział kal. 47 mm (5 × I) 6 torped, 12–18 min | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 × 381 mm (3 × I) |
| Załoga |
62–69 |
Bojkij (ros. Бойкий) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij. Okręt został zwodowany pod nazwą „Akuła” („Акула”) w 1901 roku w stoczni Zakłady Newskie w Petersburgu. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bojkij”. Został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w sierpniu 1902 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Okręt został przerzucony na Daleki Wschód, gdzie wszedł w skład Eskadry Oceanu Spokojnego i wziął udział w wojnie rosyjsko-japońskiej. W styczniu 1905 roku „Bojkij” został internowany w Tsingtau. W czasie I wojny światowej służył na Dalekim Wschodzie. Podczas wojny domowej został przejęty przez Japończyków, a następnie przez Francję, gdzie służył w latach 1918–1919 pod nazwą „Quentin Roosevelt”. Okręt został złomowany w 1923 roku.
Projekt i budowa
Okręt był jednym z 22 niszczycieli typu Bojkij zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow jednostek typu Sokoł[1][2]. Zbudowany został w Zakładach Newskich w Petersburgu[1][2]. Stępkę okrętu położono w 1901 roku, a zwodowany został jako „Akuła” („Акула”) 11?/24 sierpnia 1901 roku[2][3][a]. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bojkij”[3].
Dane taktyczno-techniczne
„Bojkij” był czterokominowym niszczycielem, klasyfikowanym do 1907 roku jako torpedowiec[1][2]. Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów[1][2]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów[1][2].
Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm Canet L/48 oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych kalibru 47 mm Hotchkiss M1885 L/40[1][2]. Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[1][2]. Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min[1][2].
Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].
Służba
„Bojkij” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w sierpniu 1902 roku[2]. Jednostka weszła początkowo w skład Floty Bałtyckiej[5]. W październiku 1902 roku „Bojkij” wraz z siostrzanym „Burnym” wyszły w rejs przez Morze Śródziemne na Daleki Wschód, dołączając w grudniu w Algierze do zespołu kadm. E. Sztakelberga[6][7]. Z powodu problemów z maszynami, niszczyciele szły dalej z Zatoki Suda na Krecie w towarzystwie krążownika „Bogatyr’”, który na części trasy musiał je holować, zwłaszcza „Bujnego”[7]. Zespół dotarł do Port Artur 14?/27 maja 1903 roku, po czym niszczyciele zostały skierowane na remont, który zakończył się dopiero w marcu 1904 roku[6][8].
W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej jednostka wchodziła w skład 1. Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego, stacjonując w Port Artur (wraz z niszczycielami „Wnimatielnyj” (flagowym), „Włastnyj”, „Wnuszytielnyj”, „Wynosliwyj”, „Grozowoj”, „Bditielnyj”, „Biesposzczadnyj”, „Biesstrasznyj”, „Biesszumnyj”, „Bojewoj” i „Burnyj”)[9][10]. „Bojkij” brał udział w działaniach bojowych dopiero od 12?/25 maja 1904, kiedy wyszedł wraz z „Burnym” do Dalnego, eskortując kanonierkę „Bobr”[11][12]. 13?/26 maja 1904 okręty te wzięły udział w bitwie pod Kinchou, osłaniając ostrzeliwującą pozycje Japończyków kanonierkę w Zatoce Gand, po czym następnego dnia powróciły do Port Artur w związku z utratą Dalnego[13][12]. Następnie „Bojkij” trzy razy wychodził w morze i dwa razy patrolował między 25 maja/7 czerwca a 27 maja/9 czerwca[11]. W nocy z 9/22 na 10/23 czerwca „Bojkij” uczestniczył w zabezpieczeniu pierwszej próby przejścia zablokowanej przez Japończyków w Port Artur Eskadry do Władywostoku (w składzie sześciu pancerników, pięciu krążowników, dwóch krążowników torpedowych i sześciu niszczycieli, dowodzonych przez kontradmirała Wilgelma Witgefta), jednak wobec napotkania przeważających sił przeciwnika okręty rosyjskie nie podjęły walki i powróciły do bazy[14][15]. Od tej pory okręt był intensywniej używany, ogółem wychodząc w morze w czerwcu (starego stylu) 12 razy i 6 razy patrolując, a w lipcu odpowiednio 14 i 2 razy[11]. 20 czerwca?/3 lipca jako pierwszy z bazujących w twierdzy niszczycieli „Bojkij” przeprowadził operację stawiania min, powtarzając tę czynność 10?/23 lipca na wodach nieopodal półwyspu Laotieshan[16].
23 lipca?/5 sierpnia „Bojkij”, „Biesszumnyj”, „Burnyj”, „Raziaszczij” i „Storożewoj” wyszły z Port Artur z zadaniem postawienia próbnej zagrody minowej, eskortowane przez dziewięć innych niszczycieli; tuż po godzinie 4:00 na redzie zewnętrznej rosyjski zespół natknął się na patrolujące japońskie niszczyciele „Akebono”, „Oboro” i „Ikazuchi”, w wyniku czego mimo przewagi liczebnej postawiono tylko osiem min, a „Bojkij” doznał awarii maszyn[17]. 28 lipca?/10 sierpnia „Bojkij”, dowodzony przez kpt. mar. I. Podjapolskiego, wraz z większością zgromadzonych w Port Artur okrętów wyszedł z oblężonego portu, podejmując próbę przedarcia się do Władywostoku[18]. Doprowadziło to do bitwy na Morzu Żółtym, w wyniku której eskadra rosyjska została częściowo rozproszona, a „Bojkij” wraz z innymi niszczycielami ochraniał przed atakami torpedowymi powracające do Port Artur główne siły floty rosyjskiej[19]. 5?/18 sierpnia „Bojkij” wraz z siedmioma innymi niszczycielami wyszedł do Zatoki Gołębiej (chiń. Jiuwan) na spotkanie transportującego żywność francuskiego statku „Georges”, eskortując go w drodze do Port Artur[20].
W nocy z 7/20 na 8/21 sierpnia, podczas pierwszego szturmu portarturskiej twierdzy przez Japończyków, dowodzony przez kmdra por. Eugeniusza Jelisiejewa zespół niszczycieli („Bojkij”, „Włastnyj”, „Wynosliwyj”, „Silnyj”, „Raziaszczij” i „Skoryj”) został wysłany w rejon gór Laotieshan na wieść o japońskim desancie[21]. W dzień okręt uczestniczył w odparciu szturmu, ostrzeliwując japońskie baterie[22]. W nocy z 9/22 na 10/23 sierpnia „Bojkij”, „Statnyj” i „Storożewoj” wzięły udział w odparciu ataku trzech japońskich niszczycieli na rosyjskie trałowce na zewnętrznej redzie Port Artur[23]. Między 20 września?/3 października a 22 września?/5 października w wyniku ostrzału portu przez japońską artylerię oblężniczą okręt został trafiony przez jeden pocisk kalibru 120–152 mm[24][25][d]. Od 26 listopada?/9 grudnia do 3/16 grudnia „Bojkij” wraz z ostatnimi sześcioma sprawnymi niszczycielami uczestniczył w obronie ostatniego pozostałego w Port Artur pancernika „Siewastopol” na redzie przed japońskimi atakami torpedowymi[26][e].
W nocy z 19 grudnia?/1 stycznia na 20 grudnia 1904?/2 stycznia 1905 roku „Bojkij” i „Smiełyj” wymknęły się z oblężonego Port Artur i dopłynęły do niemieckiej bazy w Chinach Tsingtau, gdzie zostały internowane 22 grudnia?/4 stycznia[27][f]. W listopadzie 1905 roku, po zakończeniu działań wojennych, niszczyciel został zwrócony Rosji[2]. Został włączony do Flotylli Syberyjskiej[11].
W 1909 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano wszystkie wyrzutnie torped kalibru 381 mm i wszystkie działka kalibru 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm oraz drugą armatę kalibru 75 mm Canet i sześć pojedynczych karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm[1][2]. Podczas I wojny światowej bazował we Władywostoku[1]. W trakcie wojny domowej okręt został 30 czerwca 1918 roku zdobyty we Władywostoku przez Japończyków[2]. Następnie niszczyciel został przejęty przez Francuzów i między 8 września 1918 roku a 1 sierpnia 1919 roku służył w Marine nationale pod nazwą „Quentin Roosevelt”[28]. W 1922 roku jednostka została zdewastowana przez wycofujących się Białych [2]. Przejęty przez Armię Czerwoną niszczyciel nie został nigdy naprawiony i złomowano go w 1923 roku[2][3][g].
Dowódcy
| Stopień, imię i nazwisko | od | do | uwagi |
| kmdr por. Alfons Cwingman | 12 sierpnia 1902 | 19 stycznia 1904 | [29] |
| ? | |||
| kmdr por. Nikołaj Simon | 5 lutego 1904 | 14 lutego 1904 | p.o. dowódcy[30] |
| kmdr por. Alfons Cwingman | 14 lutego 1904 | 19 maja 1904 | [29] |
| kpt. mar. Iwan Podjapolski | 19 maja 1904 | 1 listopada 1904 | p.o. dowódcy[31] |
| kpt. mar. Gieorgij Gadd | 1 listopada 1904 | 7 listopada 1904 | [32] |
| kpt. mar. Michaił Berens | 7 listopada 1904 | 20 marca 1906 | [33] |
Oryginalne nazwy stopni: lejtienant (kapitan marynarki), kapitan 2-go ranga (komandor porucznik)
Uwagi
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że stępkę okrętu położono w 1900 roku.
- ↑ Niemal identyczne wartości podaje Gogin 2023 ↓. Natomiast Olender 2021 ↓, s. 620 podaje, że długość wynosiła 60,2 metra, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 1,8 metra.
- ↑ Identycznie podają Miramar 2023 ↓, Brassey 1904 ↓, s. 319 i Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 300. Natomiast Gogin 2023 ↓ podaje wyporność normalną 427–445 ton i pełną 520–530 ton.
- ↑ 25 września?/8 października według Malkow i Car’kow 2009 ↓, s. 29.
- ↑ Były to niszczyciele: „Bojkij”, „Włastnyj” i mniejsze typu Sokoł: „Sierdityj”, „Smiełyj”, „Storożewoj”, „Skoryj” i „Statnyj” (Nikołaj Afonin, Siergiej Bałakin. Minonoscy tipa «Sokoł». „Morskaja Kollekcyja”. Nr 2/2004 (59). s. 26.).
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 392 mylnie podaje, że okręty zostały internowane w chińskim porcie Czyfu.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297 i Suliga 1993 ↓, s. 32 podają, że okręt został złomowany w 1925 roku.
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Gogin 2023 ↓.
- 1 2 3 Miramar 2023 ↓.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 620.
- ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286.
- 1 2 Dyskant 1996 ↓, s. 87, 106.
- 1 2 Zabłocki 2010 ↓, s. 24-25.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 345.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 111.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 37.
- 1 2 3 4 Malkow i Car’kow 2009 ↓, s. 29.
- 1 2 Dyskant 1996 ↓, s. 122–125.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 261–263.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 273.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 135–137.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 350–351.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 288.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 167–170.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 171–188.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 339.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 211.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 211–212.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 214.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 245.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 358.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 364–371.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 308, 329, Olender 2021 ↓, s. 375, Suliga 1993 ↓, s. 32, Czełombitko 2016 ↓, s. 35
- ↑ Le Marin combattant 1936 ↓, s. 4.
- 1 2 Czełombitko 2016 ↓, s. 412.
- ↑ Czełombitko 2016 ↓, s. 350.
- ↑ Czełombitko 2016 ↓, s. 304.
- ↑ Czełombitko 2016 ↓, s. 81.
- ↑ Czełombitko 2016 ↓, s. 35.
Bibliografia
- AKULA (6100988). miramarshipindex.nz. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Aleksiej Czełombitko: Oficery fłota, korpusow, grażdanskije i miedicynskije czyny, sudowyje swiaszczenniki Morskogo wiedomstwa – uczastniki Russko-japonskoj wojny 1904—1905. Moskwa: 2016. (ros.).
- Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
- Ivan Gogin: BOYKIY torpedo boats (1902 – 1907). Navypedia. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- Liste des Bâtiments et Formations ayant acquis du 2 Août 1914 au 29 octobre 1919. „Le Marin combattant: organe de la Fédération des associations de marins anciens combattants (FAMAC)”. Nr 24. 6, 1936-10-01. Paris.
- D. Malkow, A. Car’kow. Korabli Russko-Japonskoj wojny. Rossijskij impieratorskij fłot. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 7/2009 (118), 2009. (ros.).
- Piotr Olender: Wojna rosyjsko-japońska 1904–1905. Działania na morzu. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-686-7.
- Siergiej Suliga: Rossijskij fłot. Korabli Russko-Japonskoj wojny 1904-1905. Moskwa: Askold, 1993, seria: Arsenał. ISBN 5-86579-001-3. (ros.).
- The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
- The Naval Annual, 1904. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1904. (ang.).
- The Naval Annual, 1906. J. Leyland, T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1906. (ang.).
- W. Zabłocki. Wsja bogatyrskaja rat’. Broniepałubnyje kriejsiera tipa «Bogatyr’». „Morskaja Kollekcyja”. Nr dodatkowy 3/2010, 2010. (ros.).