Paklitaksel

Paklitaksel
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	benzoesan {(1S,2S,3R,4S,7R,9S,10S,12R,15S)-4,12-diacetylooksy-15-[(2R,3S)-3-benzamido-2-hydroksy-3-fenylopropanoilo]oksy-1,9-dihydroksy-10,14,17,17-tetrametylo-11-okso-6-oksatetracyklo[11.3.1.03,10.04,7]heptadek-13-en-2-ylu}
	Inne nazwy i oznaczenia
	taksol
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C47H51NO14
Masa molowa	853,91 g/mol
Wygląd	biały krystaliczny proszek
	Identyfikacja
Numer CAS	33069-62-4
PubChem	36314
DrugBank	DB01229
SMILES
	CC1=C2C(C(=O)C3(C(CC4C(C3C(C(C2(C)C)(CC1OC(=O)C(C(C5=CC=CC=C5)NC(=O)C6=CC=CC=C6)O)O)OC(=O)C7=CC=CC=C7)(CO4)OC(=O)C)O)C)OC(=O)C
InChI
	InChI=1S/C47H51NO14/c1-25-31(60-43(56)36(52)35(28-16-10-7-11-17-28)48-41(54)29-18-12-8-13-19-29)23-47(57)40(61-42(55)30-20-14-9-15-21-30)38-45(6,32(51)22-33-46(38,24-58-33)62-27(3)50)39(53)37(59-26(2)49)34(25)44(47,4)5/h7-21,31-33,35-38,40,51-52,57H,22-24H2,1-6H3,(H,48,54)/t31-,32-,33+,35-,36+,37+,38-,40-,45+,46-,47+/m0/s1
	InChIKey
	RCINICONZNJXQF-MZXODVADSA-N
Właściwości
	Rozpuszczalność w wodzie
	nierozpuszczalny
Temperatura rozkładu	213 °C
logP	ok. 3,950
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanego źródła
Niebezpieczeństwo
Zwroty H	H341, H360FD, H372
Zwroty P	P202, P260, P264, P280, P308+P313, P405
Numer RTECS	DA8340700
	Podobne związki
Podobne związki	docetaksel
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	L01CD01
Farmakokinetyka
Biodostępność	6,5% (doustnie)
Okres półtrwania	5,8 h
Wiązanie z białkami; osocza i tkanek	89–98%
Metabolizm	wątroba (CYP2C8 i CYP3A4)
Wydalanie	mocz i kał

Paklitaksel – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów terpenowych typu taksanów^[2]^[3] o działaniu cytostatycznym. Po raz pierwszy został wyizolowany z kory cisa krótkolistnego (Taxus brevifolia). Wprowadzony w 1990 roku na rynek przez Bristol-Myers Squibb (BMS) pod nazwą Taxol. Należy do leków fazowo-specyficznych (faza G2 i faza M). Jego działanie antymitotyczne polega na zahamowaniu depolimeryzacji mikrotubul, co uniemożliwia prawidłowe rozdzielenie chromatyd siostrzanych i wędrówkę chromosomów siostrzanych podczas podziału komórki. Konsekwencją zaburzeń mitozy jest śmierć komórki.

Produkcja

Początkowo lek uzyskiwano z kory cisa krótkolistnego. Leczenie jednego pacjenta wymagało wycięcia przynajmniej sześciu 100-letnich drzew. Ze względu na rzadkie występowanie tego gatunku i jego wyjątkowo powolny wzrost, konieczne było opracowanie technologii wytwarzania syntetycznego paklitakselu na skalę przemysłową. Zaproponowano kilka metod syntezy i semisyntezy tego związku. Metodami inżynierii genetycznej opracowano szczepy bakterii oraz grzybów wytwarzające substancje o podobnej strukturze.

Farmakokinetyka i farmakodynamika

biologiczny okres półtrwania: dwufazowy 0,27–0,32 godziny i 2,7–8,6 godziny
metabolizowany w wątrobie
wydalany z kałem i moczem

Zastosowanie

Działania niepożądane

supresja szpiku,
nudności i wymioty,
biegunki,
bóle mięśni i stawów,
duszność,
neuropatie,
łysienie.

W celu ograniczenia niektórych działań ubocznych przed podaniem leku choremu podaje się kortykosteroidy (najczęściej deksametazon) i kontynuuje podawanie w dzień następny. Wymioty pozwala opanować ondansetron, supresię szpiku łagodzi czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów.

Dawkowanie

Paklitaksel podaje się wyłącznie dożylnie w postaci 3-godzinnego lub 24-godzinnego wlewu kroplowego. Dawkowanie w przypadku nowotworu jądra najczęściej wynosi 100–120 mg/m² pc.

W kardiologii interwencyjnej stosuje się stenty pokryte paklitakselem. Antyproliferacyjne właściwości leku pozwalają ograniczyć częstość restenozy w stencie i poprawić odległe wyniki wszczepienia stentów.

Zobacz też

docetaksel

Przypisy

1 2 3 4 Paklitaksel [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 8 sierpnia 2023, numer katalogowy: T7191 [dostęp 2023-08-24] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ MichaelM. Gordon MichaelM., Plant Alkaloids, [w:] Online Medical Pharmacology. Online Pharmacology Content, Practice Questions and Practice Exams [online] [dostęp 2015-03-04] (ang.).
↑ JinwoongJ. Kim JinwoongJ., Young MaeY.M. Choi Young MaeY.M., Ki-PungK.P. Yoo Ki-PungK.P., Supercritical fluid extraction of alkaloids, [w:] Alkaloids: Chemical and Biological Perspectives, S. WilliamS.W. Pelletier (red.), t. 15, s. 419, DOI: 10.1016/S0735-8210(01)80016-9, ISBN 978-0-08-044025-5 (ang.).

Bibliografia

Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, W.W. Kostowski (red.), wyd. 2, Warszawa 2001 .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[SA-1] 1 2 3 4 Paklitaksel [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 8 sierpnia 2023, numer katalogowy: T7191 [dostęp 2023-08-24] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[2] MichaelM. Gordon MichaelM., Plant Alkaloids, [w:] Online Medical Pharmacology. Online Pharmacology Content, Practice Questions and Practice Exams [online] [dostęp 2015-03-04] (ang.).

[Kim-3] JinwoongJ. Kim JinwoongJ., Young MaeY.M. Choi Young MaeY.M., Ki-PungK.P. Yoo Ki-PungK.P., Supercritical fluid extraction of alkaloids, [w:] Alkaloids: Chemical and Biological Perspectives, S. WilliamS.W. Pelletier (red.), t. 15, s. 419, DOI: 10.1016/S0735-8210(01)80016-9, ISBN 978-0-08-044025-5 (ang.).

[1]

[2]

[3]