Zamek w Klewaniu
 Zamek na starej pocztówce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
1475 |
| Ukończenie budowy | |
| Ważniejsze przebudowy |
1817 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Fedor Czartoryski, ks. Konstanty Czartoryski |
Położenie na mapie obwodu rówieńskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 50°44′45″N 26°00′47″E/50,745833 26,013056 | |
Zamek w Klewaniu – główna rezydencja Czartoryskich herbu Pogoń Litewska zbudowana w 1475 w roku w Klewaniu przez ks. Michała Czartoryskiego, starostę bracławskiego. Budowę dokończył jego syn Fiodor Michałowicz Czartoryski[1].
Historia
Zamek w Klewaniu od końca XV wieku stał się główną rezydencją polskich książąt Czartoryskich. W 1653 roku podczas jednego z licznych w tym okresie najazdów tatarskich zamek zdołał się obronić chociaż uległ silnemu zniszczeniu[2]. Część zamku przebudowano w 1817 r., gdy właścicielem był ks. Konstanty Czartoryski[2]. Ścianę wschodnią złamano i dodano dwie oficyny[1]. Umieszczono w nim polskie gimnazjum – szkołę powiatową[1]. Było ono wyposażone przez księcia w liczną bibliotekę, pracownie fizyczną i mineralogiczną, ogród botaniczny[1]; zapewniono także bezpłatnie mieszkania dla nauczycieli oraz lekarza, lekarstwa z apteki i stypendium dla biednych dziewcząt i uczniów[1]. Gimnazjum zostało zamknięte w 1831 roku[1] przez Rosjan, którzy przenieśli je – wraz z bogatymi zbiorami – już jako gimnazjum rosyjskie do Równego. Czartoryscy w 1860 r. sprzedali swoje dobra carowi Aleksandrowi II, a w dawnym ich pałacu mieścił się zarząd wołyńskich apanaży. Później, do I wojny światowej[2] greckokatolickie seminarium duchowne[1]. W czasie I wojny światowej podczas walk austriacko-rosyjskich w 1915 r. budynek został zrujnowany: pozbawiony okien i dachu. W II Rzeczypospolitej w odrestaurowanym wówczas zamku mieściła się szkoła. W latach 30. funkcjonował zakład poprawczy[3]. Z pierwotnej warowni zachowała się wówczas wieloboczna baszta. W 1992 roku opuszczony zamek strawił pożar[2].
Położenie, architektura
Zamek stał na wysokim urwisku[1] nad rzeką Stubłą. Szczególnie malowniczo przedstawiał się przy wjeździe do miasta od zachodu, szosą od strony Łucka i Ołyki. Otaczały go niegdyś mury obronne z narożnymi wieżami oraz fosami z wodą, przez które wiódł zwodzony most.
Widok
Brama wjazdowa
Okno
Wnętrze zachodniej wieży
Zachodnie skrzydło
Zamek, rys. Napoleon Orda
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV. Warszawa: 1880–1902, s. 139-40.
- 1 2 3 4 Klewań. [dostęp 2013-08-19].
- ↑ Zakłady dla nieletnich w Polsce. „W Służbie Penitencjarnej”. Nr 9, s. 3, 1 września 1936.
Bibliografia
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, Warszawa, 1880–1902, s. 139-140.
Linki zewnętrzne
- Klewań, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 139.
- Zamek w Klewaniu
- Archiwalne widoki i publikacje o zamku w bibliotece Polona