Alfabet tatarski

Alfabet tatarski – zapis języka tatarskiego. W różnych czasach stosowano różne systemy pisma:

• arabski – do 1927 r.; niewielu Tatarów z Chińskiej Republiki Ludowej używa liter arabskich do chwili obecnej;
• łaciński – w latach 1927–1939; starano się ożywić alfabet łaciński na przełomie wieków XX i XXI; Tatarzy z Turcji, Finlandii, Czech, Polski, USA i Australii używają teraz tatarskiej łacińskiej;
• cyrylica – od 1939 roku do chwili obecnej; ochrzczeni Tatarzy używali cyrylicy z XIX wieku.

Po kilku reformach mających na celu uczynienie go bardziej fonetycznym, używany przez Tatarów od wieków alfabet arabski został oficjalnie zastąpiony 3 lipca 1927 roku przez zlatynizowany alfabet tatarski, czyli Janalif (od Yaña älifbası - Nowy Alfabet). Nowy alfabet, a właściwie oparta na nim ortografia, nie była doskonała. Wciąż pozostając pod wpływem pisma arabskiego, kładł nacisk na spółgłoski, zaniedbując samogłoski.

W 1933 r. przeprowadzono poważną reformę ortograficzną, aw następnych latach wprowadzono kilka drobnych ulepszeń. W swojej ostatecznej formie Janalif pojawił się więc jako prawie fonetyczny alfabet, który wraz ze swoimi prostymi regułami ortograficznymi doskonale nadawał się do pisania w języku tatarskim. Odzwierciedlając język „jak mówili wykształceni Tatarzy”, odegrał ważną rolę w standaryzacji języka literackiego Tatarów i w ustaleniu dla niego sztywnych norm językowych.

Niemniej jednak w latach 1939-40 Janalif został zniesiony i zastąpiony zmodyfikowaną cyrylicą (Кирил əлифбасы — Kiril älifbası), czyli alfabetem rosyjskim plus litery Ә ә Ө ө Ү ү Җ җ Ң ң Һ һ.^[1]

Po rozpadzie Związku Radzieckiego władze Respubliki Tatarstanu przywróciły yañalifu w nieco zmodyfikowanej wersji (zamanlif). Jednak w 2002 roku Sad Najwyższy Federacji Rosyjskiej zakazał używania alfabetów niecyrylickich dla języków tzw. mniejszości wewnętrznych (wyjątek stanowi język karelski) co zmusiło Tatarów do powrotu do ałfabetu wprowadzonego w czasach ZSRR. Ałfabet laciński (inalif - zmodyfikowany Yañalif) używany bywa do ZAPU’s ū języka tatarskiego w Internecie.^[2][3]

12 stycznia 2013 r. Rada Państwa Republiki Tatarstanu przyjęła ustawę 1-ЗРТ «Об использовании татарского языка как государственного языка Республики Татарстан» (O używaniu języka tatarskiego jako języka państwowego Republiki Tatarstanu).^[4] Zgodnie z prawem alfabetem urzędowym pozostaje cyrylica, jednak akceptowalne stało się używanie alfabetu łacińskiego i arabskiego, gdy obywatele zwracają się do organów państwowych, oraz alfabetu łacińskiego do transliteracji. W oficjalnych odpowiedziach organów państwowych stosowana jest cyrylica, jednakże przewidziano możliwość powielania tekstu cyrylicy w języku łacińskim lub arabskim. Zgodność liter cyrylicy z literami łacińskimi i arabskimi określa załącznik do ustawy.^[5]

• alfabet tatarski (łaciński)

• Alfabet i fonetyka tatarska
• Extended Cyrillic: Tatar (ang.)