X-SAMPA

X-SAMPA (ang. Extended Speech Assessment Methods Phonetic Alphabet) – alfabet fonetyczny stworzony w 1995 roku przez londyńskiego profesora Johna C. Wellsa. W przeciwieństwie do IPA jest on całkowicie kompatybilny z ASCII, co ułatwia pisanie na typowej klawiaturze komputera osobistego.

Prekursorem X-SAMPA była SAMPA, w której symbole miały różne znaczenie w zależności od języka.

Symbole

Małe litery

X-SAMPAIPAOpisPrzykłady
asamogłoska otwarta przednia niezaokrąglonapolskie dama ["dama], hiszpańskie padre ["paD4e]
bspółgłoska zwarta dwuwargowa dźwięcznapolskie brat [brat], francuskie bon [bO~]
b_<spółgłoska iniektywna dwuwargowa dźwięcznasindhi ɓarʊ [b_<arU]
cspółgłoska zwarta podniebienna bezdźwięcznawęgierskie latyak ["lAcAk]
dspółgłoska zwarta dziąsłowa dźwięcznapolskie dom [dOm], francuskie doigt [dwa]
d`spółgłoska zwarta z retrofleksją dźwięcznaszwedzkie hord [hu:d`]
d_<spółgłoska iniektywna dziąsłowa dźwięcznasindhi ɗarʊ [d_<arU]
esamogłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglonapolskie wieś [v_jes\]
fspółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięcznaangielskie five [faIv], polskie fan [fan]
gspółgłoska zwarta miękkopodniebienna dźwięcznapolskie grób [grup], francuskie longue [lO~g]
g_<spółgłoska iniektywna miękkopodniebienna dźwięcznasindhi ɠəro [g_<@ro]
hspółgłoska szczelinowa krtaniowa bezdźwięcznaangielskie house [haUs]
h\spółgłoska szczelinowa krtaniowa dźwięcznaczeskie hrad [h\rat]
isamogłoska przymknięta przednia niezaokrąglonapolskie wino [vinO], hiszpańskie si [si]
jspółgłoska półotwarta podniebiennaangielskie yes [jEs], polskie ja [ja]
j\spółgłoska szczelinowa podniebienna dźwięcznanowogreckie γειά [j\a]
kspółgłoska zwarta miękkopodniebienna bezdźwięcznapolskie kot ["kOt], hiszpańskie carro ["kar:o]
lspółgłoska boczna dziąsłowaangielskie lay [leI], polskie lód [lut]
l`spółgłoska boczna półotwarta z retrofleksjąszwedzkie sorl [so:l`]
l\spółgłoska boczna uderzeniowa dziąsłowajapońskie ramen [l\ameN]
mspółgłoska nosowa dwuwargowapolskie mysz [m1S]
nspółgłoska nosowa dziąsłowapolskie nos [nOs]
n`spółgłoska nosowa z retrofleksjąszwedzkie hörn [h2:n`]
osamogłoska półprzymknięta tylna zaokrąglonafrancuskie gros [gRo]
pspółgłoska zwarta dwuwargowa bezdźwięcznapolskie pan ["pan]
p\spółgłoska szczelinowa dwuwargowa bezdźwięcznajapońskie fuku [p\M_0kM]
qspółgłoska zwarta języczkowa bezdźwięcznaarabskie qasbah ["qAs_?ba]
rspółgłoska drżąca dziąsłowapolskie rower ["rOvEr], hiszpańskie rey [rej]
r`spółgłoska uderzeniowa z retrofleksjąhindi baṛā [b@r`A:]
r\spółgłoska półotwarta dziąsłowaangielskie (brytyjskie) red [r\Ed]
r\`spółgłoska półotwarta z retrofleksjąangielskie (amerykańskie) red [r\`Ed]
sspółgłoska szczelinowa dziąsłowa bezdźwięcznaangielskie seem [si:m], polskie sesja ["sEsja]
s`spółgłoska szczelinowa z retrofleksją bezdźwięcznaszwedzkie mars [mas`]
s\spółgłoska szczelinowa dziąsłowo-podniebienna bezdźwięcznapolskie świerszcz [s\v'erStS]
tspółgłoska zwarta dziąsłowa bezdźwięcznaangielskie stew [stu:], polskie tuja ["tuja]
t`spółgłoska zwarta z retrofleksją bezdźwięcznaszwedzkie mört [m2t`]
usamogłoska przymknięta tylna zaokrąglonapolskie suka ["suka]
vspółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięcznapolskie walka ["valka],
v\ (lub P)spółgłoska półotwarta wargowo-zębowaniderlandzkie west [v\Est]/[PEst]
współgłoska półotwarta wargowo-miękkopodniebiennaangielskie west [wEst], polskie auto ["awtO]
xspółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięcznapolskie loch [lOx]
x\spółgłoska szczelinowa zadziąsłowo-miękkopodniebienna bezdźwięcznaszwedzkie sjal [x\A:l]
ysamogłoska przymknięta przednia zaokrąglonafrancuskie tu [ty] niemieckie über ["y:b6]
zspółgłoska szczelinowa dziąsłowa dźwięcznapolskie zoo [zO:], francuskie azote [a"zOt]
z`spółgłoska szczelinowa z retrofleksją dźwięcznamandaryńskie rang [z`aN]
z\spółgłoska szczelinowa dziąsłowo-podniebienna dźwięcznapolskie źrebak ["z\rEbak]

Wielkie litery

X-SAMPAIPAOpisPrzykłady
Asamogłoska otwarta tylna niezaokrąglonaangielskie father ["fA:D@(r\)]
Bspółgłoska szczelinowa dwuwargowa dźwięcznahiszpańskie lavar [la"Ba4]
B\spółgłoska drżąca dwuwargowa
Cspółgłoska szczelinowa podniebienna bezdźwięcznaniemieckie ich [IC], polskie [CistOrja]
Dspółgłoska szczelinowa międzyzębowa dźwięcznaangielskie then [DEn]
Esamogłoska półotwarta przednia niezaokrąglonapolskie sen [sEn], angielskie met [mEt]
Fspółgłoska nosowa wargowo-zębowaangielskie emphasis ["EFf@sIs]
Gspółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna dźwięcznanowogreckie γωνία [Go"nia], polskie niechby [JEGb1]
G\spółgłoska zwarta języczkowa dźwięcznaeskimoskie nirivvik [niG\ivvik]
G\_<spółgłoska iniektywna języczkowa dźwięcznamam ʛa [G\_<a]
Hspółgłoska półotwarta wargowo-podniebiennafrancuskie huit [Hi]
H\spółgłoska szczelinowa nagłośniowa bezdźwięczna 
Isamogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana niezaokrąglonaangielskie kit [kIt]
I\samogłoska prawie przymknięta centralna niezaokrąglonawalijskie ysgrifenidd [@sgri"venI\D]
Jspółgłoska nosowa podniebiennahiszpańskie año ["aJo], polskie koń [kOJ]
J\spółgłoska zwarta podniebienna dźwięcznawęgierskie egy [EJ\]
J\_<spółgłoska iniektywna podniebienna dźwięcznasindhi ʄaro [J\_<aro]
Kspółgłoska boczna szczelinowa dziąsłowa bezdźwięcznawalijskie llaw [KaU]
K\spółgłoska boczna szczelinowa dziąsłowa bezdźwięcznamongolskie долоо [tOK\O:]
Lspółgłoska boczna półotwarta podniebiennawłoskie famiglia [fa"miLa], hiszpańskie (kastylijskie) llamar [La"mar],
L\spółgłoska boczna półotwarta miękkopodniebienna
Msamogłoska przymknięta tylna niezaokrąglonatureckie kırk [kM4k]
M\spółgłoska półotwarta miękkopodniebiennahiszpańskie fuego ["fweM\o]
Nspółgłoska nosowa miękkopodniebiennaangielskie thing [TIN], polskie ręka [rENka]
N\spółgłoska nosowa języczkowajapońskie san [saN\]
Osamogłoska półotwarta tylna zaokrąglonapolskie noc [nOts]
O\mlask dwuwargowy 
P (lub v\)spółgłoska półotwarta wargowo-zębowaniderlandzkie west [PEst] / [v\Est],
Qsamogłoska otwarta tylna zaokrąglonaangielskie (brytyjskie) lot [lQt]
Rspółgłoska szczelinowa języczkowa dźwięcznafrancuskie roi [Rwa]
R\spółgłoska drżąca języczkowa„arystokratyczne” lub „paryskie” r
Sspółgłoska szczelinowa zadziąsłowa bezdźwięcznapolskie szop [SOp]
Tspółgłoska szczelinowa międzyzębowa bezdźwięcznaangielskie thin [TIn]
Usamogłoska prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglonaangielskie foot [fUt]
U\samogłoska prawie przymknięta centralna zaokrąglona 
Vsamogłoska półotwarta tylna niezaokrąglonaangielskie strut [str\Vt]
Współgłoska szczelinowa wargowo-miękkopodniebienna bezdźwięcznaangielskie (szkockie) when [WEn]
Xspółgłoska szczelinowa języczkowa bezdźwięcznanuxálk kaxims [kaXims]
X\spółgłoska szczelinowa gardłowa bezdźwięcznaarabskie <ح>ha’ [X\A:]
Ysamogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana zaokrąglonaniemieckie hübsch [hYpS]
Zspółgłoska szczelinowa zadziąsłowa dźwięcznapolskie żaba ["Zaba]

Inne symbole

X-SAMPAIPAOpisPrzykłady
.granica sylaby 
"akcent 
%akcent poboczny 
' (lub _j)palatalizacja 
:samogłoska długa 
:\samogłoska półdługaw języku estońskim kontrastuje zarówno z krótką jak i długą
- separator 
@szwaangielskie arena [@"r\i:n@]
@\samogłoska półprzymknięta centralna niezaokrąglonapaicĩ kɘ̄ɾɘ̄ [k@\_M4@\_M]
{samogłoska prawie otwarta przednia niezaokrąglonaangielskie trap [tr\{p]
}samogłoska przymknięta centralna zaokrąglonaszwedzkie sju [x\}:]; angielskie (Estuary English i australijskie) boot [b}:t]
1samogłoska przymknięta centralna niezaokrąglonapolskie ryba [”r1ba]
2samogłoska półprzymknięta przednia zaokrąglonafrancuskie deux [d2]
3samogłoska półotwarta centralna niezaokrąglonaangielskie (brytyjskie) nurse [n3:s]
3\samogłoska półotwarta centralna zaokrąglonairlandzkie tomhail [t3\:l_j]
4spółgłoska uderzeniowa dziąsłowahiszpańskie pero ["pe4o], angielskie (amerykańskie) better ["bE4@`]
5spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowanapolskie (sceniczne) łapa ["5apa]
6samogłoska prawie otwarta centralnaniemieckie besser ["bEs6], angielskie (australijskie) mud [m6d]
7samogłoska półprzymknięta tylna niezaokrąglonaestońskie kõik [k7ik]
8samogłoska półprzymknięta centralna zaokrąglonaszwedzkie buss [b8s]
9samogłoska półotwarta przednia zaokrąglonafrancuskie neuf [n9f], duńskie drømme [dR9m@]
&samogłoska otwarta przednia zaokrąglona
?zwarcie krtanioweangielskie (cockney) bottle ["bQ?l]
?\spółgłoska szczelinowa gardłowa dźwięcznaarabskie ع (`ayn) [?\Ajn]
* łącznik 
/ nieokreślona samogłoska 
<\spółgłoska szczelinowa nagłośniowa dźwięczna 
<...>&nbsp;notacja niesegmentalna 
>\spółgłoska zwarta nagłośniowa 
^upstep 
!downstep 
!\mlask zadziąsłowy 
|poboczna grupa intonacyjna 
|\mlask zębowy 
||główna grupa intonacyjna 
|\|\mlask boczny dziąsłowy 
=\mlask podniebienny 
-\znak łączący 

Znaki diakrytyczne

X-SAMPAIPAOpis
_"centralizacja
_+przesunięcie języka do przodu
_-przesunięcie języka do tyłu
_/ ton wznoszący
_0bezdźwięczność
_< spółgłoska iniektywna
= (lub _=)spółgłoska zgłoskotwórcza
_>spółgłoska ejektywna
_?\faryngalizacja
_\ ton opadający
_^samogłoska niezgłoskotwórcza
_}spółgłoska zwarta bez plozji
`retrofleksja, na przykład t` = ʈ ; po samogłosce – rotacyzacja
~ (lub _~)nazalizacja
_Auniesiona nasada języka
_aspółgłoska apikalna
_Bszczególnie niski ton
_B_Lton niski wznoszący
_cmniejsze zaokrąglenie warg
_dspółgłoska zębowa
_ewelaryzacja lub faryngalizacja
<F>opadająca intonacja w zdaniu
_Fton opadający
_Gwelaryzacja
_Hton wysoki
_H_Tton wysoki wznoszący
_hprzydech
_j (lub ')palatalizacja
_kcreaky voice
_Lton niski
_lplozja boczna
_Mton średni
_mspółgłoska laminalna
_Nspółgłoska językowo-wargowa
_nplozja nosowa
_Owiększe zaokrąglenie warg
_oobniżenie języka
_qcofnięta nasada języka
<R>wznosząca intonacja w zdaniu
_Rton wznoszący
_R_Fton opadająco-wznoszący
_runiesienie języka
_Tszczególnie wysoki ton
_tdysząca dźwięczność
_vdźwięczność
_wlabializacja
_Xszczególnie krótka samogłoska
_xzbliżenie do szwy

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.