Szkoła Ateńska

Szkoła Ateńska
Scuola di Atene
Ilustracja
Autor

Rafael Santi

Rodzaj

fresk

Data powstania

1509–1511

Wymiary

500 × 770 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Watykan

Lokalizacja

Pałac Apostolski

Szkoła Ateńska – malowidło ścienne namalowane przez Rafaela w latach 1509–1511, na zlecenie papieża Juliusza II. Znajduje się w Pałacu Apostolskim, w sali Stanza della Segnatura[1]. Obraz ten uchodzi za pieśń ku czci samoświadomości człowieka i bystrości jego myśli[2], stanowi jeden z najbardziej znanych dzieł malarskich renesansu[1].

Okoliczności powstania dzieła

Papież Juliusz II przyczynił się do odbudowy prestiżu Rzymu. Jako mecenas sztuki przekształcił Rzym w ważny ośrodek kultury renesansowej[3]. Sprowadził on do miasta wielu artystów, m.in. Michała Anioła (autora fresków na kaplicy Sykstyńskiej), Donatego Bramantego (projektanta bazyliki św. Piotra) i Rafaela Santiego[4][5]. Rafael otrzymał zlecenie na namalowanie fresku w Stanza della Segnatura, jednej z czterech sal tworzących komnaty w północnym skrzydle Pałacu Apostolskiego. Już wcześniej Rafael Santi był popularnym malarzem, a jego obrazy miały renomę. Po wyjeździe z Florencji Rafael otrzymał zlecenie namalowania fresków w Pałacu Apostolskim[3].

Stanza della Segnatura jest niewielką salą, freski w niej są nisko umieszczone. Pomimo tego dzięki odpowiedniej kompozycji bardzo oddziałują na widza. Obok Szkoły Ateńskiej innym ważnym obrazem sali jest Adoracja Eucharystii, gdzie Rafael odmalował sferę nieba chrześcijańskiego i sferę Kościoła katolickiego[6]. Według przekazu po ukończeniu Szkoły Ateńskiej Juliusz II był pod tak dużym wrażeniem talentu Rafaela, że zdecydował się zwolnić pozostałych zatrudnionych malarzy, by resztę prac dokończył sam Rafael[3]. Ponadto po śmierci Bramantego Rafael kontynuował budowę bazyliki św. Piotra. Dzięki Szkole Ateńskiej Rafael stał się sławny w całych Włoszech[5].

Opis obrazu

Na fresku znajduje się około czterdzieści postaci, z czego dwadzieścia stanowią filozofowie starożytności[1][3][7]. Większość postaci zgromadzona jest w dolnej partii budynku, przypominającej świątynię antyczną z kasetonowo sklepionymi arkadami. Koncepcja tła została opracowana przez Rafaela, dawniej podejrzewano, że autorem owego pomysłu był Bramante[8]. Jeden z filozofów leży na schodach, kilku mężczyzn przebywa w wyższej części budynku. Postacie w centrum dzielą się na osobne grupy[1].

Filozofowie przebywają we wnętrzu, przypominającym antyczną świątynię, zwieńczoną ogromnym sklepieniem kolebkowym[1][3]. W gmachu znajdują się rzeźby boga Apolla, patrona sztuki i poezji, oraz bogini Minerwy, patronki mądrości, sztuki i rzemiosła[1][9]. Według innego źródła Rafael mógł inspirować się również ogólnie architekturą rzymską[3].

W centrum stoją Platon i Arystoteles, postacie te wyznaczają oś układu wszystkich postaci. Rafael wierząc, że platoński idealizm i materialistyczny arystotelizm wzajemnie się uzupełniają, zdecydował się ukazać te dwie postacie jako równe sobie[9]. Platon, prawdopodobnie z twarzą Leonarda da Vinci, ma na sobie różową[10] lub czerwoną togę[11]. Pokazuje palcem prawej ręki niebo, w lewej dłoni trzyma swój dialog Timajos[12][9]. Arystoteles ma na sobie niebieską szatę, wskazuje na ziemię[11], a na lewym udzie przytrzymuje tom Etyki nikomachejskiej[1]. Arystoteles prawdopodobnie ma rysy twarzy Giuliana da Sangallo[3][13]. Starzec leżący na schodach to Diogenes z Synopy[14]. Opierający się o blok kamienny zamyślony i ponury Heraklit ma podobiznę Michała Anioła[3][14].

Na fresku znajdują się również rozmawiający ze sobą Sokrates i Alkibiades[3]. Na pierwszym planie po prawej znajduje się Euklides, dokonujący pomiarów cyrklem[15]. Ma on twarz Bramantego[16]. Za Euklidesem stoją Zaratusztra z globusem nieba oraz Klaudiusz Ptolemeusz, któremu towarzyszy globus Ziemi[17]. Po lewej stronie fresku, przy cokole stoi Zenon z Kition, mający rysy twarzy Tommasa Inghiramiego. Epikur ma na głowie wieniec winorośli, na prawo od niego stoi Awerroes, zaglądający przez ramię Pitagorasowi. Pitagoras jest otoczony przez swoją żonę Teano, brodatego Empedoklesa i Parmenidesa. Nie wiadomo, jaka jest tożsamość kobiety w białej szacie, znajdującej się po lewej stronie fresku. Prawdopodobnie jest to Hypatia z Aleksandrii lub Francesco Maria della Rovere, krewny papieża Juliusza II[14]. U góry po lewej stronie Sokrates toczy dyskusję z ubranym w zbroję Alkibiadesem. Ich rozmowie przysłuchują się Ksenofont i Ajschines[18].

Postać przy filarze jest utożsamiana z Protagorasem o rysach Giovanniego Antonio Bazziego zwanym Sodomą lub też z samym Bazzim. Obok niego znajduje się malarz Apelles. Rafael nadał mu swoje rysy twarzy. Przedstawiając samego siebie Rafael nawiązał do tradycji florenckiej, zgodnie z którą malarz jako łącznik pomiędzy wykreowanym przez siebie światem a widzem umieszcza się w obrazie, by zaprezentować swoje dzieło[18].

Według historyków Szkoła Ateńska przedstawia wszystkich ważniejszych filozofów antycznych. Nie wszystkie postacie zostały zidentyfikowane[3].

Szkice do kompozycji Szkoły Ateńskiej znajdują się w zbiorach Albertina Museum w Wiedniu, Städel Museum we Frankfurcie, Ashmolean Museum w Oxfordzie oraz Pinacoteca Ambrosiana w Mediolanie[3].

Galeria

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Michał W. Ałpatow, Historia sztuki., Warszawa: Arkady, 1964.
  • Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie, Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, ISBN 83-01-03664-8.
  • Monica Girardi, KLASYCY SZTUKI. Rafael, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2006, ISBN 978-83-60529-00-3.
  • Walter Isaacson, Leonardo da Vinci, Kraków: Insignis Media, 2019, ISBN 978-83-66071-41-4.
  • Adam Krzemiński, „Ludzi myślących można podzielić na platoników i arystotelików”. Wszyscy jesteśmy dziećmi antyku, „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”, 3, 2019.
  • Charles Nicholl, Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006.
  • Luba Ristujczina, Rafael Santi, Bielsko-Biała: Dragon, 2020, ISBN 978-83-8172-638-2.
  • Hubert Stadler, Leksykon papieży i soborów, Warszawa: Oficyna Panda, 1992, ISBN 83-85465-17-0.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.