Alfabet wietnamski

Strona ze starego słownika wietnamskiego
Graficzny zapis tonów języka wietnamskiego

Alfabet wietnamski (wiet. quốc ngữ) – alfabet oparty na piśmie łacińskim, służący do zapisu języka wietnamskiego. Składa się z następujących 29 liter:

AĂÂBCDĐEÊGHIKLMNOÔƠPQRSTUƯVXY

W zapisie języka wietnamskiego używa się też 10 dwuznaków i jednego trójznaku:

ChGhGiKhNgNghNhPhQuThTr

Liter F, J, W oraz Z używa się do zapisu wyrazów obcego pochodzenia. Ponadto, wcześniej istniała także litera Ꞗ (minuskuła: ꞗ), która ostatecznie została zastąpiona przez literę V.

Alfabet wietnamski i wymowa poszczególnych liter

LiteraNazwa literyWymowa IPA
A aaaː, w niektórych dialektach: æ
Ă ăá ɐ
 âə
B bbê, bờɓ, ʔb
C cxê, cờk
D ddê, dờw dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: j
Đ đđê, đờɗ, ʔd
E eeɛ
Ê êêe
G ggiê, gờɣ
z (przed samogłoską „i”)
H hhát, hờh
I ii ngắni
K kcak
L le-lờl
M mem-mờm
N nen-nờn
O ooɔ
Ô ôôo
Ơ ơơəː
P pp
Q qcu, quyw dialekcie północnym: kw, w dialekcie południowym: w
R re-rờw dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: ʐ, ɹ
S sét-sì, sờs, w dialekcie południowym i centralnym: ʂ
T ttê, tờt
U uuu
Ư ưưɨ
V vvê, vờv, w dialekcie południowym: j lub [bj]
X xích-xìs
Y yi dài, i-cờ-rétwymawiana jako samogłoska i,
Obce znaki dla wietnamskiego Wymowa Wymowa w połączeniu z literą a Wymowa z oçsanie (po flamandzku przed literą O lub o)
F f Fw Mpa Fzo
J j Ij Ija Iju
ẞ ß Sj Sla Sao
W w Wf Fa Wzo
Z z S Sa So

Uwaga: spółgłoski c, p, i t występujące w wygłosie wyrazów, wymawiane są bez plozji.

Wymowa dwuznaków i trójznaku NGH

a) Wymowa w nagłosie sylaby:

  • CH – [t͡ɕ] lub [t͡ʃ]
  • KH – [x]
  • NG – [ŋ]
  • NH – [ɲ]
  • PH – [f]
  • TH – [tʰ]
  • TR – [t͡ʃ] lub [t͡ʂ]
  • QU – [kw]
  • GH – wariant ortograficzny G (przed samogłoskami i, e oraz ê).
  • NGH – wariant ortograficzny NG (przed samogłoskami i, e oraz ê).

b) Wymowa w wygłosie sylaby:

Zaznaczenie tonów na piśmie

Tony zaznacza się we współczesnym alfabecie wietnamskim za pomocą odpowiednich znaków diakrytycznych.

Nazwa tonu Kontur Znak diakrytyczny Samogłoski z tonalnymi znakami diakrytycznymi
Ngang lub Bằng średni równy ˧ nie zaznacza sięAa, Ăă, Ââ, Ee, Êê, Ii, Oo, Ôô, Ơơ, Uu, Ưư, Yy
Huyền niski opadający ˨˩ grawisÀà, Ằằ, Ầầ, Èè, Ềề, Ìì, Òò, Ồồ, Ờờ, Ùù, Ừừ, Ỳỳ
Hỏi opadająco-wznoszący ˧˩˧ hakẢả, Ẳẳ, Ẩẩ, Ẻẻ, Ểể, Ỉỉ, Ỏỏ, Ổổ, Ởở, Ủủ, Ửử, Ỷỷ
Ngã wznoszący się glotalizowany ˧ˀ˥ tyldaÃã, Ẵẵ, Ẫẫ, Ẽẽ, Ễễ, Ĩĩ, Õõ, Ỗỗ, Ỡỡ, Ũũ, Ữữ, Ỹỹ
Sắc wysoki wznoszący się ˧˥ akcent ostryÁá, Ắắ, Ấấ, Éé, Ếế, Íí, Óó, Ốố, Ớớ, Úú, Ứứ, Ýý
Nặng niski opadający glotalizowany ˧˨ˀ kropka pod literąẠạ, Ặặ, Ậậ, Ẹẹ, Ệệ, Ịị, Ọọ, Ộộ, Ợợ, Ụụ, Ựự, Ỵỵ

Bibliografia

  • Monika Heyder: Język wietnamski – rozmówki, Assimil, ISBN 978-83-89876-42-3.
  • Teresa Halik, Hoang Thu Oanh: Język wietnamski, DIALOG, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89899-99-6.

Linki zewnętrzne