Bezirk Brody

Powiat Brody
Bezirk Brody
	powiat
	1854–1867
Państwo	Austro-Węgry
Kraj związkowy	Królestwo Galicji i Lodomerii
Powiat	cyrkuł złoczowski
Siedziba	Brody
Data powstania	1854
Data likwidacji	1867
Powierzchnia	10,1 mil²
Populacja (1854); • liczba ludności	; 45.531
Języki urzędowe	niemiecki
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin katastralnych (1854)	36 (w tym 1 miasto i 1 miasteczko)
brak współrzędnych

Bezirk Brody – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Brody.

Historia

Bezirk Brody utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)^[1].

Bezirk Brody objął obszar o wielkości 10,1 mil², zamieszkany przez 45.531 ludzi i podzielony na 36 gmin katastralnych, w tym jedno miasto (Brody) i jedno miasteczko (Leszniów). Wszedł w skład cyrkułu złoczowskiego, jako jeden z jego dziesięciu powiatów^[2]. Od wschodu i północy graniczył z Imperium Rosyjskim.

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów^[1]^[3]. Obszar zniesionego Bezirk Brody wszedł wtedy w całości w skład nowego powiatu brodzkiego^[4]^[5].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Brody w 1854 roku^[2]
Lp.	Gmina jednostkowa	Powierzchnia	Ludność	Powiat w 1867 po zniesieniu
1	Brody (M)	34^[6]	18488	brodzki
2	Folwarki Wielkie	2297	5367	brodzki
3	Folwarki Małe	1409	284	brodzki
4	Stare Brody	3300	849	brodzki
5	Gaje Starobrodzkie	1725	663	brodzki
6	Smolno	3187	266	brodzki
7	Nowiczyzna	576	73	brodzki
8	Gaje Smoleńskie	5574	649	brodzki
9	Buczyna	1493	252	brodzki
10	Łahodów	2787	225	brodzki
11	Koniuszków	5074	873	brodzki
12	Dytkowce	3652	427	brodzki
13	Gaje Dytkowieckie	3652	462	brodzki
14	Jazłowczyk	828	453	brodzki
15	Suchodoły	1702	564	brodzki
16	Czernica	5261	1061	brodzki
17	Suchowola	3873	912	brodzki
18	Ponikwa	3485	787	brodzki
19	Boratyn	2559	817	brodzki
20	Hucisko Brodzkie	1043	332	brodzki
21	Wołochy	1211	531	brodzki
22	Nakwasza	4275	959	brodzki
23	Tetylkowce	4275	263	brodzki
24	Berlin	5322	1189	brodzki
25	Sznyrów	4530	421	brodzki
26	Klekotów	2756	383	brodzki
27	Bielawce	2196	677	brodzki
28	Bołdury	2816	611	brodzki
29	Ponikowica	7419	1608	brodzki
30	Wysocko	2183	561	brodzki
31	Hołoskowice	1961	543	brodzki
32	Zabłotce z Wołkowatyczami	2669	644	brodzki
33	Piaski	2474	556	brodzki
34	Leszniów (m)	3203	1431	brodzki
35	Korsów, Kizia i Mytnica	6887	940	brodzki
36	Grzymałówka	1588	410	brodzki

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

1 2 KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK., Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10] .
1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
↑ KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK. i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10] .
↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10] .
↑ Najwyraźniej błąd. Powierzchnia Brodów była znacznie większa.

Bibliografia

Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.

[:0-1] 1 2 KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK., Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10] .

[allgemeines-2] 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.

[3] KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK. i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10] .

[:2-4] Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator

[5] Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10] .

[6] Najwyraźniej błąd. Powierzchnia Brodów była znacznie większa.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]