Bezirk Strzyżów

Powiat Strzyżów
Bezirk Strzyżów
powiat
1854–1867
Ilustracja
Państwo

 Austro-Węgry

Kraj związkowy

Królestwo Galicji i Lodomerii

Powiat

cyrkuł jasielski

Siedziba

Strzyżów

Data powstania

1854

Data likwidacji

1867

Powierzchnia

5,2 mil²

Populacja (1854)
• liczba ludności


27.801

Języki urzędowe

niemiecki

Szczegółowy podział administracyjny
Plan
Liczba gmin katastralnych (1854)

35 (w tym 4 miasteczka)

brak współrzędnych

Bezirk Strzyżów – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Strzyżów.

Historia

Bezirk Strzyżów utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].

Bezirk Strzyżów objął obszar o wielkości 5,2 mil², zamieszkany był przez 27.801 ludzi i podzielony na 35 gmin katastralnych, w tym cztery miasteczka (Błażowa, Czudec, Niebylec i Strzyżów). Wszedł w skład cyrkułu jasielskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów[2]. Powiat miał specyficzną wschodnią odnogę w okolicy Błażowej, wrzynającą się głęboko między cyrkuły rzeszowski i sanocki.

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Strzyżów wszedł wtedy w skład nowych powiatów: rzeszowskiego, brzozowskiego i krośnieńskiego (vide podział w tabeli poniżej)[4][5]. 19 czerwca 1867[6] i 1 stycznia 1881 częściowo zmieniono granice tych powiatów[7]. 15 września 1896 z części omawianych obszarów utworzono powiat strzyżowski[8].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Strzyżów w 1854 roku[2]
Lp. Gmina jednostkowa Powierzchnia Ludność Powiat w 1867 po zniesieniu
1 Strzyżów (m) 1160 1273 rzeszowski[9]
2 Gbiska 320 53 rzeszowski[9]
3 Łętownia 632 108 rzeszowski[9]
4 Przedmieście (Strzyżowskie) 409 [10] rzeszowski[9]
5 Tropie 300 265 rzeszowski[9]
6 Babica 1402 585 rzeszowski
7 Zarzecze 388 647 rzeszowski
8 Błażowa (m) 5149 3337 rzeszowski
9 Barycz 1265 965 brzozowski
10 Białka 1297 826 rzeszowski
11 Futoma 2266 1104 rzeszowski
12 Kąkolówka 3104 1740 rzeszowski
13 Piątkowa 1135 631 rzeszowski
14 Baryczka 1553 781 rzeszowski[9]
15 Bonarówka 1840 785 krośnieński[11][9]
16 Brzeżanka 766 574 rzeszowski[9]
17 Czudec (m) 1160 822 rzeszowski[9]
18 Nowawieś 2238 742 rzeszowski[9]
19 Przedmieście (Czudeckie) 608 1004 rzeszowski[9]
20 Piekarówka i Wyżne 1207 760 rzeszowski[9]
21 Zaborów 800 729 rzeszowski[9]
22 Glinik Charzewski 1655 324 rzeszowski[9]
23 Godowa 3491 1295 rzeszowski[9]
24 Gwoźnica Górna 1847 1030 brzozowski[12][9]
25 Blizianka 778 282 rzeszowski[9]
26 Gwoźnica Dolna 796 355 brzozowski[12][9]
27 Konieczkowa 1737 782 rzeszowski[9]
28 Niebylec (m) 599 510 rzeszowski[9]
29 Gwoździanka 562 208 rzeszowski[9]
30 Jawornik 1587 693 rzeszowski[9]
31 Małówka 297 184 rzeszowski[9]
32 Połomya 1845 751 rzeszowski[9]
33 Żarnowa 1322 583 rzeszowski[9]
34 Żyznów 1918 932 brzozowski[11][9]
35 Lutcza 4449 2141 brzozowski[12][9]

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
  2. 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
  3. ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
  4. ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
  5. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
  6. ↑ Verordnung des Ministers des Innern vom 19 Juni 1867, betreffend mehrere Aenderungen der neuen administrativen Bezirks-Abgränzung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau
  7. ↑ Dz. U. Kr. z 1881, cz. 3, nr 18
  8. ↑ Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1896, cz. XIII, Nr 52
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Od 1896 w powiecie strzyżowskim.
  10. ↑ Zliczona ze Strzyżowem.
  11. 1 2 19 czerwca 1867 włączona do powiatu rzeszowskiego.
  12. 1 2 3 W latach 1881–1896 w powiecie rzeszowskim.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.