Bezirk Frysztak

Powiat Frysztak
Bezirk Frysztak
powiat
1854–1867
Ilustracja
Państwo

 Austro-Węgry

Kraj związkowy

Królestwo Galicji i Lodomerii

Powiat

cyrkuł jasielski

Siedziba

Frysztak

Data powstania

1854

Data likwidacji

1867

Powierzchnia

4,4 mil²

Populacja (1854)
• liczba ludności


24.143

Języki urzędowe

niemiecki

Szczegółowy podział administracyjny
Plan
Liczba gmin katastralnych (1854)

35 (w tym 4 miasteczka)

brak współrzędnych

Bezirk Frysztak – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Frysztak.

Historia

Bezirk Frysztak utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].

Bezirk Frysztak objął obszar o wielkości 4,4 mil², zamieszkany był przez 24.143 ludzi i podzielony na 40 gmin katastralnych, w tym jedno miasteczko (Frysztak). Wszedł w skład cyrkułu jasielskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów[2].

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Frysztak wszedł wtedy w skład nowych powiatów: jasielskiego, ropczyckiego, rzeszowskiego i krośnieńskiego (vide podział w tabeli poniżej)[4][5]. 19 czerwca 1867 i 1 stycznia 1881 znacznie zmieniono granice tych powiatów[6][7]. 15 września 1896 z części omawianych obszarów utworzono powiat strzyżowski[8].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Frysztak w 1854 roku[2]
Lp. Gmina jednostkowa Powierzchnia Ludność Powiat w 1867 po zniesieniu
1 Frysztak (m) z Pułankami i Glinikiem Dolnym 1388 1635 jasielski[9]
2 Twierdza 264 216 jasielski[9]
3 Kozłówek 769 437 rzeszowski[10][9]
4 Oparówka 1308 338 rzeszowski[10][9]
5 Wysoka 3291 1816 jasielski[9]
6 Dobrzechów 1109 529 rzeszowski[9]
7 Grodzisko 1383 664 rzeszowski[9]
8 Zawadka 650 388 ropczycki[10][9]
9 Glinik Górny 1876 786 jasielski[9]
10 Glinik Średni 1195 581 jasielski[9]
11 Jaszczurowa 685 339 ropczycki[10][9]
12 Kobyle 875 430 jasielski[9]
13 Kożuchów 419 211 ropczycki[10][9]
14 Kalembina 284 200 ropczycki[10][9]
15 Lubla 2273 1222 jasielski[9]
16 Łęki 2345 895 jasielski[9]
17 Pietruszawola 1151 1017 jasielski[9]
18 Łączki[11] z Wojaszówką 1271 1049 jasielski[9]
19 Rzepnik 557 1250 jasielski[12]
20 Markuszowa 767 319 rzeszowski[9]
21 Wojkówka 582 384 krośnieński
22 Przybówka 1052 588 jasielski[9]
23 Różanka 1467 623 ropczycki[10][9]
24 Stempina z Chytrówką 1148 491 jasielski[9]
25 Sieklówka Górna 1050 488 jasielski
26 Sieklówka Dolna 821 424 jasielski
27 Bieździatka 1350 518 jasielski
28 Lublica 760 336 jasielski
29 Łazy 407 73 jasielski
30 Bieździedza 1170 503 jasielski
31 Gogołów (części I i II) 2222 1245 jasielski[9]
32 Huta (części I i II) jasielski[9]
33 Tułkowice 352 196 ropczycki[10][9]
34 Widacz 351 212 jasielski[9]
35 Wiśniowa 999 212 ropczycki[10][9]
36 Cieszyna 1054 546 jasielski[9]
37 Jazowa 518 274 ropczycki[10][9]
38 Niewodna 1014 592 ropczycki[10][9]
39 Pstrągówka 1106 607 jasielski[9]
40 Szufnarowa 2227 1099 ropczycki[10][9]

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
  2. 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
  3. ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
  4. ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
  5. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
  6. ↑ Verordnung des Ministers des Innern vom 19 Juni 1867, betreffend mehrere Aenderungen der neuen administrativen Bezirks-Abgränzung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau
  7. ↑ Dz. U. Kr. z 1881, cz. 3, nr 18
  8. ↑ Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1896, cz. XIII, Nr 52
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 Od 1896 w powiecie strzyżowskim.
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 W latach 1881–1896 w powiecie jasielskim.
  11. ↑ 1 sierpnia 1916 zmiana nazwy na Łączki Jagiellońskie.
  12. ↑ 19 czerwca 1867 włączony do powiatu krośnieńskiego.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.