Bezirk Wadowice

Powiat Wadowice
Bezirk Wadowice
powiat
1854–1867
Ilustracja
Państwo

 Austro-Węgry

Kraj związkowy

Królestwo Galicji i Lodomerii

Powiat

cyrkuł wadowicki

Siedziba

Wadowice

Data powstania

1854

Data likwidacji

1867

Powierzchnia

4,2 mil²

Populacja (1854)
• liczba ludności


22.573

Języki urzędowe

niemiecki

Szczegółowy podział administracyjny
Plan
Liczba gmin katastralnych (1854)

36 (w tym 1 miasto)

brak współrzędnych

Bezirk Wadowice – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Wadowice.

Historia

Bezirk Wadowice utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].

Bezirk Wadowice objął obszar o wielkości 4,2 mil², zamieszkany przez 22.573 ludzi i podzielony na 36 gmin katastralnych, w tym miasto Wadowice. Wszedł w skład cyrkułu wadowickiego, jako jeden z jego trzynastu powiatów ziemskich[2].

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][3]. Jednym z tych nowych powiatów był powiat wadowicki, w skład którego wszedł m.in. w całości zniesiony Bezirk Wadowice[4][5]. 1 lipca 1910 dziewięć gmin z dawnego Bezirk Wadowice weszło w skład nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego[6].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Wadowice w 1854 roku[2]
Lp. Gmina jednostkowa Powierzchnia Ludność Powiat w 1867 po zniesieniu
1 Wadowice (M) 1730 3086 wadowicki
2 Barwałd Średni 1560 869 wadowicki
3 Barwałd Dolny 870 484 wadowicki
4 Klecza Górna 950 401 wadowicki
5 Gorzeń Górny 620 153 wadowicki
6 Gorzeń Dolny z Mikołajem 306 wadowicki
7 Jaroszowice z Zaskawiem 1452 603 wadowicki
8 Jaszczurowa 2085 468 wadowicki
9 Jamnik 127 wadowicki
10 Mucharz 980 517 wadowicki
11 Klecza Dolna i Średnia 1867 737 wadowicki
12 Chrząstowice 635 274 wadowicki[7]
13 Kossowa 530 373 wadowicki
14 Łękawica ad Kalwaria z Ostałową, Brańkówką i Zagórzem 2580 1001 wadowicki
15 Lgota 1374 473 wadowicki
16 Radocza z Radoczą Górną 1669 790 wadowicki
17 Babica 987 429 wadowicki
18 Roków 331 143 wadowicki
19 Chocznia 3558 2003 wadowicki
20 Półwieś 725 393 wadowicki[8]
21 Ryczów 1545 1125 wadowicki[9]
22 Lipowa 200 148 wadowicki[10]
23 Woźniki 997 518 wadowicki
24 Zygodowice 730 319 wadowicki
25 Skawce 557 258 wadowicki
26 Bachowice 2385 1004 wadowicki[11]
27 Grodzisko 363 225 wadowicki[12]
28 Miejsce 530 189 wadowicki[13]
29 Spytkowice ad Zator 3470 1802 wadowicki[14]
30 Świnna-Poręba 678 280 wadowicki
31 Tłuczań Górny 1817 448 wadowicki
32 Tłuczań Dolny 409 wadowicki
33 Tomice 1323 501 wadowicki
34 Łączany 650 381 wadowicki[15]
35 Witanowice 1647 642 wadowicki
36 Zawadka 607 534 wadowicki

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
  2. 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
  3. ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
  4. ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
  5. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
  6. ↑ Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1910, cz. XIX, Nr 131 z powiatów bialskiego i wadowickiego
  7. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  8. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  9. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  10. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  11. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  12. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  13. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  14. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.
  15. ↑ 1 lipca 1910 włączono do nowo utworzonego powiatu oświęcimskiego.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.