Bezirk Alt-Sandec

Powiat Stary Sącz
Bezirk Alt-Sandec
powiat
1854–1867
Ilustracja
Państwo

 Austro-Węgry

Kraj związkowy

Królestwo Galicji i Lodomerii

Powiat

cyrkuł sądecki

Siedziba

Alt-Sandec

Data powstania

1854

Data likwidacji

1867

Powierzchnia

6,3 mil²

Populacja (1854)
• liczba ludności


22.296

Języki urzędowe

niemiecki

Szczegółowy podział administracyjny
Plan
Liczba gmin katastralnych (1854)

38 (w tym 2 miasta)

brak współrzędnych

Bezirk Alt-Sandec – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Alt-Sandec (Stary Sącz).

Historia

Bezirk Alt-Sandec utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].

Bezirk Alt-Sandec objął obszar o wielkości 6,3 mil², zamieszkany był przez 22.296 ludzi i podzielony na 38 gminy katastralne, w tym dwa miasta (Alt-Sandec i Piwniczna). Wszedł w skład cyrkułu sądeckiego, jako jeden z jego dziesięciu powiatów[2].

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Alt-Sandec wszedł wtedy w całości w skład nowego powiatu nowosądeckiego[4][5]. 11 grudnia 1909 gminę Podmajerz (Neudörfl) włączono do miasta Starego Sącza[6].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Alt-Sandec w 1854 roku[2]
Lp. Gmina jednostkowa Powierzchnia Ludność Powiat w 1867 po zniesieniu
1 Alt-Sandec (M) z Cyganowicami i Neudörflem 2920 3372[7] nowosądecki[8]
2 Barcice 1985 926 nowosądecki
3 Biegonice z Laufendorfem 1135 462 nowosądecki
4 Chochorowice z Wyglanowicami 545[9] 130 nowosądecki
5 Gaboń z Praczką 2775 677 nowosądecki
6 Gołkowice 990 339 nowosądecki
7 Gostwica 1545 550 nowosądecki
8 Juraszowa z Mokrą Wsią 945[10] 342 nowosądecki
9 Kadcza 1005 389 nowosądecki
10 Łomnica 4475 886 nowosądecki
11 Młodów 1305 133 nowosądecki
12 Mostki 610 127 nowosądecki
13 Moszczenica Niżna i Wyżna 1680 638[11] nowosądecki
14 Myślec, Popowice i Łazy 1975 525[12] nowosądecki
15 Naszacowice ze Stanęcinem[13] 725 372 nowosądecki
16 Niszkowa i Szymanowice 480 202 nowosądecki
17 Obłazy 425 137 nowosądecki
18 Olszanka 610 269 nowosądecki
19 Podegrodzie 1230 694 nowosądecki
20 Podrzecze 335 280 nowosądecki
21 Przysietnica 2905 700 nowosądecki
22 Rostoka 3880 172 nowosądecki
23 Rytro i Połom 1215 623 nowosądecki
24 Skrudzina i Opalana 895[14] 364 nowosądecki
25 Stadło 325 273 nowosądecki
26 Sucha Struga 1700 321 nowosądecki
27 Świerkla z Długołęką i Langendorfem 1025 462 nowosądecki
28 Świniarsko z Małą Wsią i Hutweide 980[15] 454 nowosądecki
29 Wola Krogulecka 1235 246 nowosądecki
30 Brzezna i Wola Brzeziańska 1763 899 nowosądecki
31 Brzyna i Łazy 2760[16] 766 nowosądecki
32 Jazowsko i Gruszów 1430 497 nowosądecki
33 Obidza 4290 1192 nowosądecki
34 Kokuszka 1505 359 nowosądecki
35 Olszana i Wola Królewska 1360 543 nowosądecki
36 Piwniczna (M) 6900 2311 nowosądecki
37 Rogi 430 272 nowosądecki
38 Czarny Potok 950 412 nowosądecki

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
  2. 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
  3. ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
  4. ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
  5. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
  6. ↑ Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1909, cz. XXI, poz. 156
  7. ↑ W tym: w Alt-Sandec – 3257, a w Cyganowicach i Neudörflu – 115.
  8. ↑ 11 grudnia 1909 gminę Podmajerz (Neudörfl) włączono do miasta Starego Sącza.
  9. ↑ W tym: Chochorowice – 370, a Wyglanowice – 175.
  10. ↑ W tym: Juraszowa – 230, Mokra Wieś –715.
  11. ↑ W tym: Moszczenica Niżna – 331, Moszcznica Wyżna – 307.
  12. ↑ W tym: Myślec –151, Popowice – 222, Łazy – 152.
  13. ↑ W wykazie błędnie zapisano "Naszacowice z Kwieciszową, Rościszową i Stanęcinem". Miejscowości Kwieciszowa i Rościszowa należały do gminy Naściszowa w Bezirk Neu-Sandez, gdzie poprawnie je oddano ("Naściszowa z Grabową, Kwieciszową i Rościszową"). Pomyłka powstała zapewne na skutek podobieństwa postów Naszacowice i Naściszowa.
  14. ↑ W tym: Skrudzina – 660, Opalana – 235.
  15. ↑ W tym: Świniarsko – 387, Mała Wieś i Hutweide – 67.
  16. ↑ W tym: Brzyna – 2135, Łazy – 625.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.