Bezirk Tarnobrzeg

Powiat Tarnobrzeg
Bezirk Tarnobrzeg
powiat
1854–1867
Ilustracja
Państwo

 Austro-Węgry

Kraj związkowy

Królestwo Galicji i Lodomerii

Powiat

cyrkuł rzeszowski

Siedziba

Tarnobrzeg

Data powstania

1854

Data likwidacji

1867

Powierzchnia

8,8 mil²

Populacja (1854)
• liczba ludności


22.094

Języki urzędowe

niemiecki

Szczegółowy podział administracyjny
Plan
Liczba gmin katastralnych (1854)

28 (w tym 2 miasteczka)

brak współrzędnych

Bezirk Tarnobrzeg – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Tarnobrzeg.

Historia

Bezirk Tarnobrzeg utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].

Bezirk Tarnobrzeg objął obszar o wielkości 8,8 mil², zamieszkany przez 22.094 ludzi i podzielony na 28 gmin katastralnych, w tym dwa miasteczka (Tarnobrzeg i Maydan). Wszedł w skład cyrkułu rzeszowskiego, jako jeden z jego jedenastu powiatów[2]. Na północnym zachodzie graniczył z Imperium Rosyjskim.

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Tarnobrzeg wszedł wtedy w skład nowych powiatów tarnobrzeskiego i kolbuszowskiego (vide podział w tabeli poniżej)[4][5]. 19 czerwca 1867 i 1 stycznia 1881 częściowo zmieniono granice tych powiatów[6][7].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Tarnobrzeg w 1854 roku[2]
Lp. Gmina jednostkowa Powierzchnia Ludność Powiat w 1867 po zniesieniu
1 Tarnobrzeg (m) 310 1146 tarnobrzeski
2 Dzików z Podłężem i Wymysłowem 2080 490 tarnobrzeski
3 Miechocin ze Skałkami 1130 458 tarnobrzeski
4 Dęba i Grabina, Siedlica i Zapaderny 8510 749 tarnobrzeski
5 Przyszów Szlachecki 610 278 tarnobrzeski[8]
6 Sielec 690 292 tarnobrzeski
7 Kaimów 380 183 tarnobrzeski
8 Tarnowska Wola z Rozalinem 690 tarnobrzeski
9 Trześń 2985 739 tarnobrzeski
10 Machów 2030 490 tarnobrzeski
11 Wielowieś z Jasieniem i Kępą 1885 673 tarnobrzeski
12 Zakrzów 1093 248 tarnobrzeski
13 Żupawa z Jeziórkiem, Furmanami, Lisią Górą i Porębami 5445 1643 tarnobrzeski
14 Zarzekowice 240 84 tarnobrzeski
15 Koćmierzów 515 169 tarnobrzeski
16 Mokrzyszów 2350 858 tarnobrzeski
17 Sobów 2385 917 tarnobrzeski
18 Stale 1800 958 tarnobrzeski
19 Krawce 7500 575 tarnobrzeski
20 Krzątka z Drozdowem, Klatkami, Wygodą, Magierą i Iżkowem 9290 2181 kolbuszowski[9][10]
21 Chmielów z Mogiłami 3420 1253 tarnobrzeski
22 Cygany 1560 870 tarnobrzeski
23 Jadachy 5580 909 tarnobrzeski
24 Maydan (m) z Porębami 2560 1152 kolbuszowski
25 Brzostowa Góra ze Stawiskiem 2470 674 kolbuszowski
26 Huta Komorowska, Krzywica i Góra 3200 913 kolbuszowski
27 Komorów z Krzywdą, Porębami i Kamionką 2270 944 kolbuszowski
28 Dąbrowica ze Ślęzakami, Kaczakami i Markami 6850 1556 tarnobrzeski

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
  2. 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
  3. ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
  4. ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
  5. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
  6. ↑ Verordnung des Ministers des Innern vom 19 Juni 1867, betreffend mehrere Aenderungen der neuen administrativen Bezirks-Abgränzung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau
  7. ↑ Dz. U. Kr. z 1881, cz. 3, nr 18
  8. ↑ 1 stycznia 1881 włączono do powiatu niskiego.
  9. ↑ 19 czerwca 1867 włączono do powiatu tarnobrzeskiego.
  10. ↑ 1 stycznia 1881 włączono do powiatu kolbuszowskiego.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.