Bezirk Gródek

Powiat Gródek
Bezirk Gródek
	powiat
	1854–1867
Państwo	Austro-Węgry
Kraj związkowy	Królestwo Galicji i Lodomerii
Powiat	cyrkuł lwowski
Siedziba	Gródek
Data powstania	1854
Data likwidacji	1867
Powierzchnia	5,0 mil²
Populacja (1854); • liczba ludności	; 24.657
Języki urzędowe	niemiecki
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin katastralnych (1854)	27 (w tym 1 miasto)
brak współrzędnych

Bezirk Gródek – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Gródek.

Historia

Bezirk Gródek utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)^[1].

Bezirk Gródek objął obszar o wielkości 5,0 mil², zamieszkany przez 24.657 ludzi i podzielony na 27 gmin katastralnych, w tym jedno miasto (Gródek). Wszedł w skład cyrkułu lwowskiego, jako jeden z jego pięciu powiatów ziemskich^[2].

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów^[1]^[3]. Obszar zniesionego Bezirk Gródek wszedł wtedy w całości w skład nowego powiatu gródeckiego^[4]^[5]. 1 stycznia 1906 nazwę Gródka zmieniono na Gródek Jagielloński^[6].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Gródek w 1854 roku^[2]
Lp.	Gmina jednostkowa	Powierzchnia	Ludność	Powiat w 1867 po zniesieniu
1	Gródek (M)	7684	7331	gródecki^[7]
2	Artyszczów	440	284	gródecki
3	Bartatów	1527	682	gródecki
4	Bratkowice	1350	496	gródecki
5	Czerlany	1742	623	gródecki
6	Cuniów	1922	697	gródecki
7	Drozdowice	1371	852	gródecki
8	Burgthal	1371	852	gródecki
9	Haliczanów	947	826	gródecki
10	Kamienobród	1665	979	gródecki
11	Weißenberg	1665	979	gródecki
12	Kiernica	4429	1286	gródecki
13	Brundorf	4429	1286	gródecki
14	Kosowiec	314	234	gródecki
15	Lubień Mały	562	541	gródecki
16	Lubień Wielki	4785	1795	gródecki
17	Małkowice	1252	771	gródecki
18	Obroszyn	2260	984	gródecki
19	Porzecze	757	320	gródecki
20	Powitno	1706	705	gródecki
21	Rodatycze	5417	1755	gródecki
22	Stawczany	4096	1534	gródecki
23	Stodółki	710	325	gródecki
24	Ebenau	710	325	gródecki
25	Zaszkowice	1553	527	gródecki
26	Zawidowice	2813	791	gródecki
27	Zuszyce	611	319	gródecki

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

1 2 KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK., Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10] .
1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
↑ KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK. i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10] .
↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10] .
↑ Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1905, Nr 103
↑ 1 stycznia 1906 nazwę Gródka zmieniono na Gródek Jagielloński.

Bibliografia

Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.

[:0-1] 1 2 KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK., Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10] .

[allgemeines-2] 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.

[3] KrzysztofK. Ostafin KrzysztofK. i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10] .

[:2-4] Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator

[5] Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10] .

[:1-6] Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1905, Nr 103

[7] 1 stycznia 1906 nazwę Gródka zmieniono na Gródek Jagielloński.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]