Bezirk Neu-Sandec

Powiat Nowy Sącz
Bezirk Neu-Sandec
powiat
1854–1867
Ilustracja
Państwo

 Austro-Węgry

Kraj związkowy

Królestwo Galicji i Lodomerii

Powiat

cyrkuł sądecki

Siedziba

Neu-Sandec

Data powstania

1854

Data likwidacji

1867

Powierzchnia

5,8 mil²

Populacja (1854)
• liczba ludności


28.375

Języki urzędowe

niemiecki

Szczegółowy podział administracyjny
Plan
Liczba gmin katastralnych (1854)

63 (w tym 1 miasto i 1 miasteczko)

brak współrzędnych

Bezirk Neu-Sandec – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Neu-Sandec (Nowy Sącz).

Historia

Bezirk Neu-Sandec utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].

Bezirk Neu-Sandec objął obszar o wielkości 5,8 mil², zamieszkany był przez 28.375 ludzi i podzielony na 63 gminy katastralne, w tym jedno miasto (Neu-Sandec i jedno miasteczko (Zbyszyce). Wszedł w skład cyrkułu sądeckiego, jako jeden z jego dziesięciu powiatów[2]. Powiat miał podłużny kształt, sięgający od Witowic Dolnych na północy po Barnowiec na południu (około 50 km). W północnej części powiatu znajdowała się eksklawa należąca do Bezirk Brzesko (a zarazem do cyrkułu bocheńskiego), którą stanowiła miejscowość Grabie, a która z kolei była częścią gminy Drużków Pusty. Eksklawa ta oddzielała częściowo gminę Kąty od reszty powiatu.

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Neu-Sandec wszedł wtedy prawie w całości w skład nowego powiatu nowosądeckiego, oprócz gminy Kąty, włączonej do nowego powiatu brzeskiego[4][5].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Neu-Sandec w 1854 roku[2]
Lp. Gmina jednostkowa Powierzchnia Ludność Powiat w 1867 po zniesieniu
1 Neu-Sandec (M) 1875 6618 nowosądecki
2 Falkowa 500 183 nowosądecki
3 Gołąbkowice i Roszkowice 555[6] 198 nowosądecki
4 Paszyn 1965 759 nowosądecki
5 Piątkowa 1030 424 nowosądecki
6 Żeleźnikowa (Wielka i Mała) 1660 645 nowosądecki
7 Poręba Niżna i Wyżna 835 473 nowosądecki
8 Rojówka 360 57 nowosądecki
9 Skrzętla 410 187 nowosądecki
10 Rąbkowa 545 217 nowosądecki
11 Siedlce i Słowikowa 1470 604[7] nowosądecki
12 Stara Wieś Weber 205 48 nowosądecki
13 Sienna 400 198 nowosądecki
14 Just ze Strugą, Świdnik i Tęgoborze 1735 804[8] nowosądecki
15 Zawadka z Rozdzielem 585 227 nowosądecki
16 Ubiad i Wielogłowy 1150 511[9] nowosądecki
17 Wilkonosza 280 109 nowosądecki
18 Wielopole 560 287 nowosądecki
19 Witowice Dolne 1070 358 nowosądecki
20 Witowice Górne 530 156 nowosądecki
21 Zabełcze 620 310 nowosądecki
22 Załubińcze 650 759 nowosądecki
23 Jelna i Zbęk 1460 446 nowosądecki
24 Kurów 805 247 nowosądecki
25 Miłkowa 820 225 nowosądecki
26 Wola Kurowska 440 163 nowosądecki
27 Zbyszyce (m) 615 300 nowosądecki
28 Zawada 1025 497 nowosądecki
29 Biała Woda 560 324 nowosądecki
30 Biczyce i Krasne 1070[10] 406 nowosądecki
31 Trzetrzewina 1565 554 nowosądecki
32 Chełmiec ze Rdziostowem, Drzykową i Hundsdorfem 2020 697[11] nowosądecki
33 Chomranice 810 358 nowosądecki
34 Kunów i Jamnica 985 274 nowosądecki
35 Mystków 1510 657 nowosądecki
36 Chruślice 540 62 nowosądecki
37 Dąbrowa i Łążek 710 268 nowosądecki
38 Klimkówka 500 95 nowosądecki
39 Dąbrówka i Bielowice 1000 501 nowosądecki
40 Klęczany 590 349 nowosądecki
41 Kąty 650 288 brzeski
42 Łęki 500 238 nowosądecki
43 Krasne 1500 489 nowosądecki
44 Łęka 650 261 nowosądecki
45 Januszowa z Łęgiem 620 246 nowosądecki
46 Librantowa i Boguszowa 1385 532 nowosądecki
47 Naściszowa z Grabową, Kwieciszową i Rościszową 650 275 nowosądecki
48 Lipie 770 272 nowosądecki
49 Bilsko z Białą, Ostrą Górną i Dolną oraz Rośmirową 1585 500 nowosądecki
50 Łososina Dolna z Jakubkowicami, Łącznem i Sadową 1820 635 nowosądecki
51 Wronowice z Łyczanką 750 366 nowosądecki
52 Marcinkowice 1200 480 nowosądecki
53 Wola Marcinkowska 350 nowosądecki
54 Michalczowa 535 323 nowosądecki
55 Barnowiec 910 163 nowosądecki
56 Bącza i Kunina 820 376 nowosądecki
57 Czaczów 880 311 nowosądecki
58 Frycowa 990 367 nowosądecki
59 Kamionka Mała i Łęg 410[12] 261 nowosądecki
60 Nawojowa 1250 612 nowosądecki
61 Popardowa Niżna i Wyżna 820 252 nowosądecki
62 Rybień[13] 435 187 nowosądecki
63 Złotne i Homrzyska 2500 386 nowosądecki

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
  2. 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
  3. ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
  4. ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
  5. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
  6. ↑ W tym: Gołąbkowice – 405, Roszkowice – 150.
  7. ↑ W tym: Siedlce – 374, Słowikowa – 230.
  8. ↑ W tym: Just ze Strugą – 166, Świdnik – 364 i Tęgoborze – 274.
  9. ↑ W tym: Ubiad – 210 i Wielogłowy –301.
  10. ↑ W tym: Biczyce – 840, Krasne – 230.
  11. ↑ W tym: Chełmiec – 482, Rdziostów, Drzykowa i Hundsdorf – 215.
  12. ↑ W tym: Kamionka Mała – 180, Łęg – 230.
  13. ↑ Dawniej druga część gminy Barnowiec.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.