Bezirk Neumarkt
| powiat | |
| 1854–1867 | |
![]() | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Powiat |
cyrkuł sądecki |
| Siedziba | |
| Data powstania |
1854 |
| Data likwidacji |
1867 |
| Powierzchnia |
8,7 mil² |
| Populacja (1854) • liczba ludności |
|
| Języki urzędowe | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
![]() | |
| Liczba gmin katastralnych (1854) |
33 (w tym 1 miasto) |
Bezirk Neumarkt – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Neumarkt (Nowy Targ).
Historia
Bezirk Neumarkt utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].
Bezirk Neumarkt objął obszar o wielkości 8,7 mil², zamieszkany był przez 22.601 ludzi i podzielony na 33 gminy katastralne, w tym jedno miasto (Neumarkt). Wszedł w skład cyrkułu sądeckiego, jako jeden z jego dziesięciu powiatów[2].
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Neumarkt wszedł wtedy w całości w skład nowego powiatu nowotarskiego[4][5].
Podział administracyjny (1854)
| Lp. | Gmina jednostkowa | Powierzchnia | Ludność | Powiat w 1867 po zniesieniu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Neumarkt (M) | 9105 | 3391 | nowotarski |
| 2 | Bańska (Niżna i Wyżna) | 2150 | 794 | nowotarski |
| 3 | Biały Dunajec | 4010 | 1699 | nowotarski |
| 4 | Gliczarów (Dolny i Górny) | 1315 | 518 | nowotarski |
| 5 | Murzasichle | 800 | 376 | nowotarski |
| 6 | Poronin | 2420 | 941 | nowotarski |
| 7 | Skrzypne | 1010 | 437 | nowotarski |
| 8 | Szaflary | 2420 | 818 | nowotarski |
| 9 | Zaskale | 790 | 262 | nowotarski |
| 10 | Harklowa | 1840 | 434 | nowotarski |
| 11 | Knurów | 1415 | 289 | nowotarski |
| 12 | Szlembark | 1000 | 203 | nowotarski |
| 13 | Długopole | 1670 | 378 | nowotarski |
| 14 | Dział | 810 | 387 | nowotarski |
| 15 | Klikuszowa | 1825 | 605 | nowotarski |
| 16 | Lasek | 1800 | 582 | nowotarski |
| 17 | Morawczyna | 950 | 400 | nowotarski |
| 18 | Niwa | 300 | 196 | nowotarski |
| 19 | Obidowa | 2455 | 464 | nowotarski |
| 20 | Odrowąż | 2155 | 862 | nowotarski |
| 21 | Pieniążkowice | 1550 | 483 | nowotarski |
| 22 | Pyzówka | 960 | 372 | nowotarski |
| 23 | Załuczne | 900 | 513 | nowotarski |
| 24 | Białka | 2640 | 1299 | nowotarski |
| 25 | Brzegi | 9010 | 311 | nowotarski |
| 26 | Bukowina | 5209 | 1008 | nowotarski |
| 27 | Dębno | 950 | 312 | nowotarski |
| 28 | Groń | 1760 | 656 | nowotarski |
| 29 | Gronków | 2050 | 763 | nowotarski |
| 30 | Leśnica | 2320 | 720 | nowotarski |
| 31 | Ostrowsko | 2330 | 587 | nowotarski |
| 32 | Waksmund | 2480 | 781 | nowotarski |
| 33 | Łopuszna | 3400 | 760 | nowotarski |
Objaśnienie:
(M) = miasto; (m) = miasteczko
Przypisy
- 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
- 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
- ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
Bibliografia
- Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
- Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.


