Bezirk Wieliczka
| powiat | |
| 1854–1867 | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Powiat |
cyrkuł bocheński |
| Siedziba | |
| Data powstania |
1854 |
| Data likwidacji |
1867 |
| Powierzchnia |
2,5 mil² |
| Populacja (1854) • liczba ludności |
|
| Języki urzędowe | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
 | |
| Liczba gmin katastralnych (1854) |
48 (w tym 1 miasto i 1 miasteczko) |
.svg.png){kind=small}
Bezirk Wieliczka – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Wieliczka.
Historia
Bezirk Wieliczka utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].
Bezirk Wieliczka objął obszar o wielkości 2,5 mil², zamieszkany był przez 23.043 ludzi i podzielony na 48 gmin katastralnych, w tym jedno miasto (Wieliczka) i jedno miasteczko (Gdów). Wszedł w skład cyrkułu bocheńskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów[2]. Na obszarze Bezirk Wieliczka znajdowały się trzy enklawy należące do Bezirk Podgórze, które stanowiły gminę Bugaj; gminę tę w kolejnych latach włączono do Bezirk Wieliczka. Sam Bezirk Wieliczka posiadał trzy eksklawy w północnych meandrach Wisły między Bezirkiem Niepołomice (w cyrkule bocheńskim) a Bezirkiem Mogiła (w cyrkule krakowskim); gmina Grabie objemowała terytorium dwóch i pół eksklaw, natomiast część obszaru gminy Zymbrzeg-Szczurów (część zymbrzeska) obejmowała połowę jednej eksklawy.
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Wieliczka wszedł wtedy w całości w skład nowego powiatu wielickiego[4][5].
Podział administracyjny (1854)
Objaśnienie:
(M) = miasto; (m) = miasteczko
Przypisy
- 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
- 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
- ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Gazeta Lwowska. 1854, nr 131
- ↑ Spisano z Wieliczką.
Bibliografia
- Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
- Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.
| 1867–1918 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1851–1867 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1782–1851 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1775–1782 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1773–1775 |
|
