Bezirk Nisko

Powiat Nisko
Bezirk Nisko
powiat
1854–1867
Ilustracja
Państwo

 Austro-Węgry

Kraj związkowy

Królestwo Galicji i Lodomerii

Powiat

cyrkuł rzeszowski

Siedziba

Nisko

Data powstania

1854

Data likwidacji

1867

Powierzchnia

11,7 mil²

Populacja (1854)
• liczba ludności


29.776

Języki urzędowe

niemiecki

Szczegółowy podział administracyjny
Plan
Liczba gmin katastralnych (1854)

32 (w tym 1 miasteczko)

brak współrzędnych

Bezirk Nisko – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa była wieś Nisko.

Historia

Bezirk Nisko utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].

Bezirk Nisko objął obszar o wielkości 11,7 mil², zamieszkany przez 29.776 ludzi i podzielony na 32 gminy katastralne, w tym jedno miasteczko (Rudnik). Wszedł w skład cyrkułu rzeszowskiego, jako jeden z jego jedenastu powiatów[2]. Na wschodzie, na małym odcinku, graniczył z Imperium Rosyjskim.

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Nisko wszedł wtedy w skład nowych powiatów niskiego, kolbuszowskiego i tarnobrzeskiego (vide podział w tabeli poniżej)[4][5]. 1 stycznia 1881 zmieniono granice tych powiatów, tak że wszystkie gminy należące dawniej do Bezirk Nisko znalazły się w granicach powiatu niskiego[6].

Podział administracyjny (1854)

Podział administracyjny Bezirk Nisko w 1854 roku[2]
Lp. Gmina jednostkowa Powierzchnia Ludność Powiat w 1867 po zniesieniu
1 Nisko z Malcami, Moskalami i Podwoliną 1085 2305 niski
2 Jeżowe z Trelą, Górką, Kowalami, Zagródkami i Błądkami 7420 3417 niski
3 Jata 1210 623 niski
4 Soykowa 820 563 niski
5 Zalesie 1150 671 niski
6 Pławo ze Swołami i Chyłami 9113 794 tarnobrzeski[7]
7 Przyszów (Kameralny) z Krakowcem i Burdzami 4130 1456 niski
8 Słup-Maziarnia 7830 571 niski
9 Kamień z Bagnem i Zagródkami 8910 3585 niski
10 Steinau 950 309 niski
11 Nowosielec (vel Pieronka) 7020 508 niski
12 Rudnik (m) 5440 1889 niski
13 Kopki 2785 1046 niski
14 Koziarnia 1066 niski
15 Tarnogóra 2276 474 niski
16 Wolina z Nowąwsią 670 424 niski
17 Kończyce 2170 309 niski
18 Przędzel 4400 899 niski
19 Racławice ze Świętoniówkami 790 438 niski
20 Stróża 690 336 niski
21 Łętownia z Ochodzą i Maydanem 6000 1517 niski
22 Wólka Łętowska 502 476 niski
23 Łowisko 2616 1000 niski
24 Groble (vel Przybyszówka) 2590 423 niski
25 Nart (Stary i Nowy) 5205 671 kolbuszowski[7]
26 Gwoździec 1435 553 kolbuszowski[7]
27 Cisów-Las 750 419 kolbuszowski[7]
28 Cholewiana Góra 1810 1233 niski
29 Stany-Załęże 7440 1268 niski
30 Bojanów i Gojanów 6735 860 niski
31 Korabina 865 327 kolbuszowski[7]
32 Laski i Nowawieś 960 412 niski

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
  2. 1 2 Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
  3. ↑ Krzysztof Ostafin i inni, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
  4. ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
  5. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
  6. ↑ Dz. U. Kr. z 1881, cz. 3, nr 18
  7. 1 2 3 4 5 1 stycznia 1881 włączono do powiatu niskiego.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.